str!8

2|8 tom czwarty Subdyscypliny i dziedziny wiedzy o edukacji

formulę narracyjną. Autor najpierw przybliża nam różne definicje wychowania, z odmiennych uwarunkowań historycznych, kontekstów społecznych czy koncepcji psychologicznych, po czym referuje własną, to znaczy najczęściej osadzoną w wybranym (preferowanym) podejściu teoretycznym kategorię pojęciową. Wszystkie inne są jedynie tłem. kontekstem mającym wyfans < czytelnikom, że oto dochodzi w ewołucii n-,_v^n pedagogicznej do wyłonienia tej właściwe! -V li tak naprawdę preferowanej przez autora Persji istoty wychowania. Każda inna teoria fcss fragmentarycznie wykorzystywana tyiko o ule o ile wspomaga własną argumentacje

KONTEKSTY

Na przykład dochodzi do paradoksalnych sytuacji, kiedy to w podręczniku teorii wychowania napisanym prze: teologa j ks. Janusza Mastalskiego, a więc autora wyraźnie osadzającego wiedzę o wychowaniu w Dyrektorium katechetycznym kościoła Katolickiego³⁷, definicja pojęcia „wychowanie" cytowana jest z książki marksistowskiego pedagoga Wojciecha Pomyka- i ty (z błędną przy tym datą wydania tej książki)³⁸. Nie informuje się już czytelników o tym, że jest to definicja wychowania I napisana przez świeckiego socjologa - Krzysztofa Przectawskiego - z punktu widzenia reiigii.

Formułując istotę wychowania, ks. Mastalski dokonuje niespójnego teoretycznie zabiegu, a mianowicie pisze o tym. że wychowanie może być rozpatrywane w szerszym i węższym zakresie, gdzie w szerokim obejmuje wszeftie oddziaływania na człowieka, współtworzące jego osobową indywidualność, a w węższym znaczeniu można mćwk o wszelkich zamierzonych oddziaływaniach na wychowanka, które są podejmowane w określonym celu i w okreśłooej sytuacji Prcbiem pojawia się wówczas, kiedy cytuje definicję wychowania, pomijając fakt, że jest ona konstnifctem Krzysztofa Przechwyć,eoo j stworzonym na podstawie analiz tego pojęcia z punktu widzenia wielu reiigii. Jest ona jednak definicją sprzeczną ze wskazanym przez autora wąskim rozumieniem wychowania. Skoro bowiem wychowanie - jak cytuje ks. Mastaisła - jest pomocą udzielaną człowiekowi w realizacji jego człowieczeństwa, w nadaniu życiu człowieka ostatecznego sensu rozumianego jako zjednoczenie z Bogiem poprzez praktykowanie miłości bliźniego'³⁹, to występująca w tej dennic! kategoria pomocy pochodzi z zupełnie innego źródła uzasadnień teoretycznych i nie ma zbyt wiele wspólnego i wychowaniem rozumianym jako zamierzone oddziaływanie na jednostkę. Wychowanie jako udzielanie pomocy nie mieści się bowiem w podejściu dyrektywnym, behawioralnym, gdyż ma charakter wychowania funkcjonalnego, czegoś, co się wydarza dzięki czyjejś pomocy i dzięki uczestniczeniu przez wychowanka w określonych praktykach religijnych.

Rzeczywiście, kiedy czytamy w podręczniku tego autora o czynnikach i składnikach wychowania, to zauważamy że obejmują one między innymi także kategorię losu, która w chrześcijańskim ujęciu rozumiana jest jako uzależnienie wychowanków i ich drogi życiowej od czynników anankastycznych, nieodwracalnych, jak śmierć, sąd, grzech, kara 23 grzechy, i czynników wokacjonalnych, kierujących człowieka obdarzonego taską Boga do wolności*⁷. Pozostate czynniki autor ten przyjmuje za Stefanem Kunowskim, a należą do nich jeszcze takie dynamiczne elementy wychowania, jak z os, ąjas i etos. Dlaczego zatem ks. Mastalski nie sięgnął od razu po definicję wychowania Kunowskiego, ty iko jego dynamiczną koncepcją wychowania integralnego stara się uzasadnić pojęcie czegoś, co jest do niej nieadekwatne? Autor powraca zresztą do istoty wychowania w innym miejscu swojego podręcznika, a mianowicie w rozdziale pt. Tefeofogh wychowawca, zezie - podając definicję tego pojęcia - przywołuje za Kunowskim różne jego odmiany ze względu na etiologią oraz jego rezultat, czyli to, co powinien sobie przyswoić podmiot wychowania⁴¹.

³⁷    J. Mastalski, op. cit.

³⁸    Encyklopedia pedagogiczna, red. W. Pomykało, Warszawa: Fundacja Innowacja 1^5. s.

³⁹    J. Mastalski, op. cit., s. 118.

⁴⁰    Ibidem, s. 119.

⁴¹    Podobnie, za Stefanem Kunowskim, tę typologię wychowania analizuje Marian Nowak. dŁa    o; .***

podkreślenie znaczenia i funkcji wychowania w życiu człowieka i społeczności. Zob. M. Nowak, lccnc :    •

cit., s. 191-195.