str'1

Pedagogika opiekuńcza rozdział siedemnasty 271

między zakresami pojęć opieka i wychowanie stosunek tożsamości, gdy przejawia się pełna zachodzi w zasadzie relacja krzyżowania się. zbieżność zaspokajania potrzeb podopiecznych W całokształcie tych relacji występuje nierzadko z wymaganiami wychowania.

117.8. Opieka wychowawcza

► 17.8.1. Wyznaczniki opieki wychowawczej

t W jakich sytuacjach opieka nabiera sensu wy-

I^chowawczego i staje się formą wychowania krzez opiekę? Najogólniej można powiedzieć, że wtedy gdy urzeczywistnia wartości wychowania, generując zgodne z nimi zmiany osobowościowe u podopiecznych-wychowanków. Taki warunek wychowawczego wzbogacania opieki może być spełniany, gdy opiekun:

■ ► jest świadomy osobotwórczego potencjału swych działań oraz praktycznych możliwości jego urzeczywistniania;

■ ► posiada dostateczną wiedzę dotyczącą zarówno opieki, jak i wychowania; przejawia w sprawowaniu opieki pożyty tywne postawy wychowawcze, czyli wy-k kazuje stałą tendencję w myśleniu, od-czuwaniu i działaniu do aktualizowania k wartości wychowania i przeciwdziała ich m naruszaniu;

H*' w różnych sytuacjach opiekuńczych stwarza pozytywną atmosferę wychowawczą, rozumianą jako dominujące w określonym F    układzie opiekuńczym, intersubiektywne

I    odczucia podopiecznych i opiekunów, od

zwierciedlające ich właściwy stosunek do urzeczywistniania lub naruszania określonych wartości wychowania;

► w procesie opieki kieruje się ogólnymi zasadami wychowania przez opiekę i wychowania w ogóle, a w tym, zwłaszcza, zasadami opieki sprawiedliwej, optymalnej i wychowawczej³³;

► wykorzystuje w tym procesie stosowne metody wychowania, to jest: współdziała

nia z podopiecznymi, wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego;

►    posiada wysoką kulturę osobistą.

Sumując te dyspozycje, można najkrócej powiedzieć, że chodzi przede wszystkim o traktowanie podopiecznego równocześnie jako wychowanka i występowanie opiekuna-wychowawcy w tych dwóch zintegrowanych rolach.

^ 17.8.2. Sytuacyjna waloryzacja

wychowawcza opieki Opieka może i powinna zyskiwać znamiona wychowawcze w różnych sytuacjach opiekuńczych. Jeśli możliwości te są urzeczywistniane, to stają się one sytuacjami opiekuńczo-wychowawczymi. Czym zatem są te sytuacje i jak dochodzi do osiągania w nich wartości wychowania? Oto zwięzłe odpowiedzi na te podstawowe pytania.

Sytuacja opiekuńcza to czasowy interakcyjny układ następujących elementów:

►    stanu środowiska zewnętrznego i wewnętrznego podmiotów stosunku opiekuńczego;

►    poziomu zaspokojenia potrzeb podopiecznego (podopiecznych);

►    dawanie podopiecznemu przedmiotów jego potrzeb;

►    aktywności podopiecznego - biorczej, dawczej;

►    poziomu zaspokojenia obiektywno-subie-ktywnego potrzeb podopiecznego.

Tę opisową definicję sytuacji opiekuńczej można wyrazić wzorem literowym:

³³ Por. Pedagogika opiekuńcza..., cz. 2, s. 156-179.