9742

Między zakresami pojęć (nazw) mogą zachodzić rozmaite stosunki.

Mówiąc, że każde S jest P, stwierdzamy, że nie ma takich S, które by nie byty P.

I Każde S jest P = nie ma S non P    |

Definicja pięciu stosunków jakie mogą zachodzić między dwoma zbiorami, a więc też między dwoma zakresami nazw, względnie pojęć.

1.    stosunek zamienności, czyli równoważności

IS jest zamienne z P - to tyle, co - każde S jest P i każde P jest S I S jest równoważne z P.

2.    stosunek podrzednoścl

| S jest podrzędne względem P- to tyle, co - każde S jest P , ale nie każde P jest S. 1

Jeżeli S jest podrzędne względem P, to każdy desygnat pojęcia S jest desygnatem pojęcia P, ale nie każdy desygnat pojęcia P jest desygnatem pojęcia S. Zakres pojęcia P zawiera się w zakresie pojęcia S.

3.    stosunek nadrzędności

S jest nadrzędne względem P- to tyle, co - nie każde S jest P , ale każde P jest S._

Stosunek nadrzędności jest odwróceniem stosunku podrzędności tj. stosunek nadrzędności między zakresem S a zakresem P zachodzi wtw. gdy zachodzi stosunek podrzędności między zakresem P a zakresem S.

Zakres pojęcia nadrzędnego obejmuje wszystkie desygnaty pojęcia podrzędnego, a nadto jeszcze pewne przedmioty, które nie są desygnatami pojęcia podrzędnego.

Gdy zakres pojęcia S jest nadrzędny względem zakresu pojęcia P , wówczas nazywamy często pojęcie S rodzajem albo pojęcie rodzajowym dla pojęcia podrzędnego P, pojęcie zaś P nazywa się wtedy gatunkiem albo pojęciem gatunkowym.

Przykład: kręgowiec - rodzaj względem pojęcia ssaka Pojęcie ssaka - gatunek pojęcia kręgowiec

4. stosunek krzyżowania

S krzyżuje się z P - to tyle, co - istnieją S nie będące P, istnieją P nie będące S I Istnieją S będące P._

Ilustrację graficzną tego stosunku przedstawiają dwa przecinające się kola, z których każde ma poza częścią wspólną z drugim ma też część sobie tylko właściwą.

5. stosunek wykluczania

2