Untitled2(10)

18 Robert J. Barro

uczestnicy studium doktoranckiego nie poznaliśmy jego wybiegających w przyszłość pomysłów dotyczących bonów szkolnych, liniowego podatku dochodowego, w pełni ochotniczej armii, reformy systemu opieki społecznej opartej na ujemnym podatku dochodowym, sprywatyzowanego systemu ubezpieczeń społecznych, elastycznych kursów walutowych, a także reguł wzrostu ilości pieniądza w obiegu i zrównoważonych budżetów. Wiele z tych niegdyś radykalnych pomysłów, które Milton zgłosił w latach 1950.. stało się rozwiązaniami politycznymi głównego nurtu, a inne są ciągle na bieżąco dyskutowane. Armia całkowicie złożona z ochotników przez wiele lat dobrze się sprawdzała, odliczenie od podatku od dochodu zarobionego jest formą ujemnego podatku dochodowego, liniowy podatek dochodowy może -być poważną propozycją w dyskusjach przyszłych Kongresów, a bony szkolne są rozważane w wielu stanach i w stołecznym Okręgu Kolumbia. Aktualna debata na temat reformy amerykańskiego systemu ubezpieczeń społecznych dotyczy raczej zakresu i form prywatnych kont niż tego, czy prywatyzacja jest w ogóle mądrym rozwiązaniem. Za kilka lat doświadczymy być może podobnej debaty nad szczegółowymi rozwiązaniami wynikającymi z legalizacji narkotyków, która jest jedną z nowszych propozycji publicznych Friedmana i tematem, który rozważam w następnej części niniejszej książki.

Przyznanie Miltonowi Nagrody Nobla w 1976 r. było tylko jednym z przejawów tego, że środowisko ekonomistów zaakceptowało doniosłość jego dorobku. Faktycznie, jedyną osobą, którą można porównać z Friedmanem z punktu widzenia wpływu jaki wywarła na politykę XX wieku był John Maynard Keynes, który reprezentował uderzająco odmienny pogląd na rolę rządu. Wpływ Keynesa wynikał z tego. że opowiadał się on za większą interwencją rządu w to, co postrzegał jako źle funkcjonującą gospodarkę prywatną, dotkniętą Wielką Depresją.\W przeciwieństwie do Keynesa, Friedman główną winą za Depresję obciążał błędną politykę państwa, zwłaszcza na polu polityki monetar-1 nej. Stąd też Depresja nie uczyniła z Friedmana entuzjasty „sil-' nego rządu". Fakt. iż System Rezerwy Federalnej nie zdołał zapobiec deflacji był dla niego argumentem przemawiającym na rzecz przyjęcia reguł dotyczących ilości pieniądza w obiegu. Dalsza ewolucja świata - w toku której uzyskanie niskiej inflacji stało się głównym celem zarządów banków centralnych, a zapewnienie swobodnego funkcjonowania rynków i ochrona praw własności stały się główną polityką promowania wzrostu gospodarczego - potwierdziła zwycięstwo Friedmana w tej intelektualnej bitwie.

Osoby spoza grona ekonomistów, które pragną poznać idee Friedmana, powinny przeczytać jego książki „Capitalism and Freedom" i „Free to Choose". Jego autobiografia, zatytułowana „Two Lucky People" napisana wspólnie z żoną, Rosę i opublikowana przez wydawnictwo Uniwersytetu Chicago, podsuwa jednak wiele nieznanych faktów dotyczących jego przeobrażenia się z pariasa w kapłana.¹ Kluczową nauką jest dla mnie stwierdzenie, że Friedman doszedł do tak wielkich wpływów głównie dzięki sile idei, a nie poprzez bezpośrednie uczestnictwo w procesie kształtowania polityki. Unikał on pracy dla rządu, z wyjątkiem pracy w czasie II wojny światowej, włącznie z niefortunnym udziałem we wprowadzeniu zaliczek na podatek dochodowy. Stąd bierze się jego kluczowa rada, jaką udziela akademickim ekonomistom w swoich pamiętnikach: „Ze wszech miar

www.cedewu.pl

1

Milton Friedman i Rosę Friedman. „Free to Choose". Orlando: Harco-urt Brace. 1979: Milton Friedman i Rosę Friedman. „Two Lucky People. Memoirs”, University of Chicago Press, Chicago 1998.