Wojtyla10

UCZESTNICTWO 313

„wspólnie z innymi”. Wtedy też potwierdza się normatywne znaczenie uczestnictwa. Właśnie bowiem na gruncie działania wspólnie z innymi spełnianie czynów w znaczeniu poprzednio określonym - spełnianie czynów, które jest zarazem spełnieniem osoby w czynie, na czym polega jego wartość persona!istyczna - może zostać w dwojaki sposób ograniczone lub wręcz unicestwione. W sposób pierwszy - poprzez brak uczestnictwa, który pochodzi od osoby jako podmiotu i sprawcy działania. W sposób drugi - poprzez uniemożliwienie uczestnictwa, które pochodzi spoza osoby, a wynika z błędnego ustroju samej wspólnoty działania.

Dotykamy w tym punkcie naszej analizy implikacji dwóch systemów, z których jeden jest nazywany indywidualizmem, drugi zaś nosił chyba różne nazwy w dziejach, a w czasach nowożytnych został określony jako „totalizm przedmiotowy”. Można by system ten nazwać również anty-indywidua-lizmem. Dotykamy nie całych tych systemów, ale ich implikacji. Całych systemów bowiem nie zamierzamy tutaj przedstawiać, stanowiłoby to znów zejście z obranej przez nas płaszczyzny rozważań. Prócz tego systemy te mają znaczenie zarówno aksjologiczne, jak i pośrednio etyczne: indywidualizm wysuwa dobro jednostki jako dobro naczelne i podstawowe, któremu należy podporządkować wszelką wspólnotę i społeczeństwo, przedmiotowy zaś totalizm stawia zasadę wręcz przeciwną -podporządkowuje jednostkę i jej dobro bez reszty wspólnocie i społeczeństwu. Jak widać, każdy z tych systemów w czym innym upatruje dobro naczelne i podstawę normowania. Prócz tego każdy z nich występuje w szeregu odmian i odcieni, do czego potrzeba także wiedzy socjologa oraz historyka. Pomijając więc całe to bogactwo i poniekąd upraszczając zagadnienie, czyli sprowadzając je do zasadniczych tylko zrębów obu orientacji wedle nazw, które zostały im tu nadane, pragniemy dotknąć ich implikacji od strony analizowanego zagadnienia. Chodzi o osobę i czyn we wszystkich możliwych odmianach działania „wspólnie z innymi”.

W działaniu „wspólnie z innymi” odkrywamy zasadę uczestnictwa jako rys istotny, a zarazem jako szczególne źródło prawa i powinności. Jest to prawo do spełniania czynów, które przysługuje osobie, i zarazem powinność ich spełniania ze względu na wartość personalistyczną, jaka w spełnianiu tym się zawiera. Każda z przytoczonych orientacji z innej strony ogranicza uczestnictwo - bezpośrednio jako możliwość czy też zdolność, która aktualizuje się w działaniu „wspólnie z innymi”, pośrednio zaś jako właściwość osoby, która odpowiada bytowaniu „wspólnie z innymi”, bytowaniu we wspólnocie.