ne. Inne pozycje według wskazań masującego, lo: leżenie bokiem z odpowiednim ułożeniem nóg dla różnych zabiegów , stanie na czworakach i inne.
Osoba masująca powinna mieć na sobie lekki. przewiewny i wygodny strój, rękawy nie za długie, nogawki u spodni nie krępujące ruchów, stopy w lekkim obuwiu lub bose. Ręce należy umyć i opłukać w zimnej wodzie. Dobrze jest potrzymać dłonie nad jakąś rośliną (paproć, geranium) albo jeżeli warunki pozwalają na korze lipy, brzozy, kasztana, sosny. Gdy poczujemy w palcach mrowienie jest to znak. że jesteśmy naładowani energią. Przed przystąpieniem do zabiegu należy potrzeć energicznie dłonie jedna o drugą, aby się ogrzały i aby ładunek energii zgromadził się w czubkach palców. Można też przed zabiegiem rozmasować mięśnie kolejno na obu rękach, w miejscu znajdującym się między kciukiem, a palcem wskazującym (rys. T4), bądź też wykonać ćwiczenia dłoni, podane na rysunkach T5, T6, T7, T8. Po zabiegu strząsnąć ładunek energii z palców' i spłukać ręce zimną w<odą.
Technika uciskowa (akupressura, shiatsu)
Zabiegi te polegają na wykonywaniu głębokich, pionowych ucisków w' dokładnie wyznaczonych punktach ciała. Uciska się przeważnie kciukiem (rys. Tli, T18. T20. T21) a także palcem wskazującym (rys. T9), dwoma palcami wskazującym i środkowym (rys. T10), trzema palcami środkowymi, czterema oraz całą dłonią (rys. Tl3. Tl6. T22). Wzmacniamy ucisk przez nałożenie kciuka na kciuk (rys. Tl 9), palca środkowego na wskazujący (rys. Tl2), czterech palców na cztery (rys. Tl5) i dłoni na dłoń (rys. TI4). Uciski przeważnie są mocne (z wyjątkiem ucisków na szyi i brzuchu); palce, szczególnie kciuki, muszą być wyćwiczone przez odpowiednią gimnastykę (Japończycy potrafią na kciukach wykonywać wznoszenie podparte ciała — tzw. pompkę).
Lepsze wyniki zabiegu osiągnąć można, jeśli pacjent rytmicznie oddycha w następujący sposób; ucisk wydech, zwolnienie ucisku wdech.
Wszystkie techniki wschodnie przywiązują dużą wagę do kontaktu psychicznego z pacjen-
13