00014

44

Z trjMi punklt .sul/.enu próby zbudowaniu etyki indywidualnej uraz indywidualnej piycltołog i po pawiu iluzoryczne Próżno by szukać życia, dziejów i ikibra samodzielnej jednostki w jej zamknięciu iu sobie samej, poza jej związkami z ludzkością. V\’ Życiu religijnym każdy powinien modlić się za wszystkich, przy czym nie tylko /a ryjących, ale i za żmarlych. każdy powinien pranie o pomoc wszystkich i tylko w ten sposób można się zbawić - ta idea twoizy istotę Kościoła Wschodniego oraz główną treść ;egn liturgii I dokładnie tok samo powinno być w świeckim życiu ludzi. Dlatego pdycholngta i etyka / konieczności |Nvrclioilzą w religijną ontologię życia społcczno-historyc/nego, w religijne uau czarne u społecznym .'bawieniu Zarówno rosyjski socjalizm, jak i rosyjski anarchizm (u Bakunina Kmpolkina) są ze swej wewnętrznej istoty nic czym innym, jak wypaczaniem i /;nt*vrtnfcenierr te|jo głęboko narodowo-rosyjskiego *MY-światopoglądu". Aicwatne odzwiercu-dlrme w teceii i wcielenie w praktykę „MY-światopogląd "jest możliwa do ‘zrealizowania wyłącznie w religijnym puj-mowuniu życia orzz w religijnej woli. ponieważ jcdiuiść uniwersalizmu i indy widualiziitu. wymagana przez takie pc.urzegnnic świata, ufundowana jest na ostatecznych głębia.li iucltuwcgu bytu ita ich żywym rozumieniu Kiedy zaś między lymt obirm; •endencjami pojawia się sprzeczność. otrzymujemy albu iiicposkfiinimiie aiMii ł.i.ivrz.ne panowanie jednostkowej samowoli, albo zgubny dla życia despotyczny fonaty/m wuli %|M»łec/i»ej.

Swoistość rosyjskiego myślenia me znalazła dnlychc/a*. adekwatnego filozoficznego wyrazu Gkloki wyraz zna.azlu nm» we wspomnianej Cłintniakowa koncepcji istoty Cerkwi; w formie artystycznej jest reprezentowane prze* sjk>-leczno-religijną etykę r>ostojcwskicco. W innych dziedzinach ducha tę swoistość napotykamy tmplu w. to znaczy w tyra. że myślenie Rosjan nieuchronnie posiada spolncxwo»filoynliczną i historiozoficzną orientację, że filozofia rosyjską jest, by tak rzec, nauką .-vpotcv/iią

Głęboki kiyzyt ducmwy, który powstał w górnych warstwach myślicieli nz-syjskicll po rewolucji IÓ05 r i który, nud wstr/ąaoyącyni wjiływem nonidowcj katastrofy (której pizyczyną był aocjalizm). już duprawaiiuł du rozkwitu filozofii religijnej. ogarną: teraz szerokie kręgi Rosjan i jest przeżywany przez nich z głębokim bólem. Moznn mieć nadzieję, że kryzys ten doprowadzi do nowego wyioiu m»yjskiej myśli społe/mej n zsmKzowaaa przez nns swoistość rcwyjskiegn mys leniu zysku swoje pehic filozoficzne nixnfic7eme i znaczenie

KOMKNT.AU/

Artykuł Sienne ui r*-auuł Jitata I wwJater moływy fdasofu ruiy/siiyj po r«2 pierwszy uk J7.it rię po n -niecka (jGraoT 197^. nr R), u w języku nwyjńkira wydany zoatał całkiem tucć. ^ao {Jt-Uotu/tkljc nauki" 1990, iu >).

Frank to myśliciel, którego ewolucji filozoficzna j«1 podobna do ewolucji wielu kutych filozofów rosyjskich pierwszej połowy XX w I przebogata od ..legalnego marksizmu" poprzez idealizm du filozofii religijnej, w tym izczcgóln ym prz>paiiku -do filo sofii wMsechjednotci Ki tle innych filozofów tak zwanego rosyjskiego ranę

unsu duchowego wyióźiua go brak egzaltacji. aczkolwiek krąg problemów religijno-spo»ccxnvch poruszanych pr/ez łen mm mu bardzo bliski. Należy do tych zwolenników idei rosyjskiej. którzy. podkrcilając specyficzność rosyjskości , ceniąc ją. potrafi* jednocześnie docenić domhek kulturałny Zachodu, nie popadając w bcz-krylyczny zachwyt llyłoby Iu nea/tą niemożliwe, pu pierwsze, dlatego, zc Frank jest przeciwnikiem sekularyzacji, a ta z pewnością doduaęł* Europę, a po drugie. Z powodu wydarzeń w Europie w pierwszych dwóch dekadach XX w. Tc ostatnie najbardziej przewartościowały stosunek Franka do Europy. nie czyniąc go mimo to jej zajadłym wrogiem

Jegu sUKtunck do Europy i Rosji najlepiej oddaje następująca wypowiedz*

<Iłujemy uę 1*0 Art KwnpejcrykAw jaz Sctkmct włr&d iwvch mdokow. ud kiócych chciał rię czzjo* nauczyŁ, dnpAła me zrozumiał. ?r jett smlrzcjszy ud mds wizyukkti. puiucwsc ec. mc nic -leaząe. ptzyrojamiei zdaje sobie sprzwe ze swej niewiedzy, pudtcts biI> wszyscy pwuiinli. niczego nic wiedząc, nu wiedza u włzci: t»:dzv Juiho*vj

Sytuację na świecie po pierwszej wojuic i rewolucji październikowej Frank ocenił jako początek nowej epoki, w krórej wartości kulturowe powinny bye zastąpiou.-warluieŁaiui życiuwyuil. Postulował, aby w ich poszukiwań ii i zwrócić się w głąh samego \i«rb»e, gdzie tylko mama udnależć Boga. Jego _MY-filoiofta". o której mowa w publikowanym wyżej artykule, miała być, według n.cgu, od powiedzie ua zapotrzebowanie nowej epoki na uniwersalna, oieiodywkiuslurycznji ideologię.

S LlTiak, Urwjniiif Jbw’>mi. l«-i ,v,.»vu««iw. Moskw* tWO. s 1 Jb.