001 (60)

34

Icic, ugrupowania iypu konserwatywnego (świeckie) nic mirty żadnych szans zakorzenieniu się w strukturze państwa czy społeczeństwa {r.p. w Austrii, Belgii. Niemczech. Holandii).

Generalnie można p;zyjąć. iż biorąc pod uwagę tożsamość partii („rodzin” partii) oraz ich siłę wyborczą jesteśmy w stanie przedstawić konfigurację konkretnego systemu partyjnego i w konsekwencji zaproponować klasyfikację zachodnioeuropejskich systemów partyjnych. Podejściu badawcze tego rodzaju ma oczywiście pewne negatywne aspekty. W zasadzie buzuje ono nu procedurze umożliwiającej identyfikację podmiotowej struktury rywalizacji poprze/, pryzmat ideologicznych ..rodzin” parni. Jednak czy stosując tę. metodę rzeczywiście pozbawiamy się szans określenia ..treści” rywalizacji międzypartyjnej (odpowiedź na pytanie „co partie robią?’ ). Przecież poprzez zabieg służący określeniu dominujących w ramach systemu partyjnego ..rodzin’' partii można wyciągnąć wnioski co do charakteru ich apelu politycznego (opcji programowo-ideolo-giczocj). Partie polityczne w Europie Zachodniej na ogół starają się dość wyraźnie zdefiniować swoje preferencje grupowe, przynajmniej jeżeli chodzi o tę część elektoratu, która dostarcza iin stabilnej bazy poparcia (nawet typowe partie cairh-uii postępują w ten sposób, starając się kontrolować rynek wyborczy). Tcb mobilizacja następuje więc z zamiarem reprezentowania określonych interesów grupowych i dlatego w apelu wyborczym poszczególnych „rodzin” partii zostają zaakcentowane przynajmniej generalne różnice programowe. W elekcie rywalizację międzypartyjną (w kontekście występowania „rodzin” partii) należy rozpatrywać w^f powiązaniu z dominującym układem podziałów socjopolitycz-nych (rii?łiv«gei), który określa podstawowe wymiary przestrzeni rywalizacji — osie konfliktu. Tc z kolei wpływają nu treść apelu politycznego, zwłaszcza i‘.stabilizowanych aktorów sceny politycznej. Oczywiście trzeba pamiętać, iż sama znajomość charakteru ideologicznego apeli: poszczególnych ..rodzin” par tii wcale nie gwarantuje nam możliwości precyzyjnego określenia programowej pozycji partii w konkretnym układzie rywalizacji. Przykładowo, inaczej trzeba traktować „socjalizm skandynawski” w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. a inaczej nu przełomie ostatnich dwóch dekad naszego stulecia. W obu tych okresach katalog konkretnych kwestii politycznych, określany zbiorczym mianem opcji socjalistycznej, u ukształtowany w ramach jakże odmiennego rynku wyborczego, w oczywisty sposób znacznie się różnił. Fakt ten nie mógł pozostać bez wpływu np. na charakter zasad rządzących procesem przetargów koalicyjnych.

M. Lavcr i W. B. Hunt zaproponowali zbliżoną w charakterze klasyfikację systemów partyjnych, choć poszli trochę dalej niż P. Mair. Przedmiotem swoich rozważań uczynili konkretne kwestie programowe, które zdominowały proces rywalizacji międzypartyjnej w 22 krajach, w tym i8 europejskich (Laver i Hunt 1992. s. 364 i n.). Opierając się na opiniach ekspertów ustalili, iż dwie kwestie miały szczególne znaczenie w procesie strukiuryzacji polityki - polityka podat-knwu v*rryus wydatki publiczna uraz polityka społeczna, ‘l ak \v;ęc dominującym wymiarem przestrzeni rywalizacji okazał się klasyczny konflikt socjoekonomiczny. który możemy przedstawić w układzie lewica-prawica. W nastęouei kolejności obaj autorzy określili konfigurację partii w ramach poszczególnych narodowych przestrzeni rywalizacji, wykorzystując opinie ekspertów dotyczące ich przybliżonej pozycji w odniesieniu właśnie do tych dwóch socjoekonomicznych kwestii. W ton sposób udało się im skonstruować w przypadku każdego z krajów dwuwymiarową przestrzeń rywalizacji, a porównanie ich pozwoliło na wyodrębnienie trzech zasadniczych typów konfiguracji partii w ramach systemu partyjnego (Laver 1992, s. 372 375). W gruncie rzeczy zabieg M. La v er a i W. 3. Himta to kolejny dowód na poparcie tezy. iż „rodziny* partii można pogrupować w dwa wielkie obozy (bloki) ideologiczne — lewicowy oraz prawicowy. Wielu politologów zachodnioeuropejskich interpretuje rywalizację partyjną właśnie w kategoriach konfliktu dwóch obozów (opcji programowych), koncentrując uwagę na wzorach zachowań rywalizacyjno-kooperacyjnych pojawiających się w tym kontekście.

A.    Model „heneluksu” pojawi! się nie tylko w Belgii. Luksemburgu i Holandii, ale również w Niemczech oraz Austrii. W każdej z narodowych konstelacji partii można wyodrębnić trzy ..rodziny” — socjaldemokratyczną, liberalną oraz chadecką (z tym iż w Belgii każda z ideologicznych partii podzieliła się na dwa skrzydła — walońskie uraz flamandzkie). Partie centroprawicowe (liberalne oraz chadeckie) prezentują bardzo zbliżone koncepcie programowe, jeżeli chodzi c politykę ekonomiczną fsub wymiar — podatki versi*s wydatki budżetowe), jednak różnią się w kwestiach społecznych (poiiiyfca socjalna). Partie chadeckie zajmują tu zdecydowanie bardziej konserwatywne stanowisko niż liberalne, a te ostatnie ciążą wyraźnie w kierunku lewej strony przestrzeni rywalizacji, reprezentując liberlariańską i bardziej skuteczną wyborczo wersję liberalnej ideologii (np. flamandzka PVV w Belgii czy D'66 w Holandii).

B.    Model „śródziemnomorski” dominuje w Grecji. Portugalii, Hiszpanii. Francji. Włoszech oraz na Malcie. Mamy tu do czynienia raczej z bipolarną niż trćjpularną, jak to ma miejsce w modelu ..bcncluksu”. strukturą rywalizacji międzypartyjnej. Oznacza lo m.in.. iż w krajach zaliczanych do lej grupy r.ie występują silne partie liberalne. Lewą strunę spektrum politycznego dzielą z reguły panie socjalistyczne ora/, komunistyczne., z. lyrn iż te pierwsze wspói-c/.eśme zdecydowanie dominują. Opozycja prawicowa koncentruje się wokół sil.iej populistycznej partii konserwatywnej (wyjątkiem był przypadek włoski, choć wydaje się.:/ po 'wyborach w 1994- r. system partyjny zbliża się dc właśnie takiego układu, zważywszy rolę, jaką odgrywa populistyczna rorza Italia S. tfer-liiśconiego), która ?. reguły stara się szukać w przypadku obu kwestii iomuiły , .złotego środka”. Nie są ro ugrupowania pro kościelne, jednak w ich apelu