0000009 (25)

Po upływie pewnego czasu od pojedynczego pobudzenia występuje okres wzmożonej pobudliwości. Działający w tym okresie bodziec o tej samej sile wywołuje większą, reakcję. Podobne zjawisko w mechanizmach nerwowych znane jest pod nazwą torowania, a polega na szybszym przewodzeniu impulsów przy następnym pobudzeniu. Powtarzanie takich stanów usprawni z czasem czynności odpowiednich narządów. Analogiczne zjawisko odnoszące się do zmian wydolności możemy obserwować w przypadku całego organizmu wykonującego pracę. Pod wpływem zmęczenia pracą fizyczną obniża się zdolność do niej, potem następuje okres kompensacji, tj. powrotu wydolności do stanu wyjściowego, a następnie przejściowy okres zwiększonej wydolności, zwany hiperkompensacją. W końcu wydolność stabilizuje się na poziomie wyjściowym. W okresie hiperkompen-sacji potencjał energetyczny obniżony podczas pracy ulega odbudowie z nadwyżką, co czyni organizm w tym okresie bardziej wydolny niż w stanie początkowym. Jednak wiele tego rodzaju korzystnych zmian po jednorazowych tylko wysiłkach nie ulega utrwaleniu i zanika. W trakcie wykonywanego przez nas treningu omawiane zjawiska przebiegają inaczej.

Systematyczne powtarzanie trzech faz — zmęczenia, kompensacji i hiperkompensacji — prowadzi do stopniowego utrwalania zmian charakterystycznych dla okresu hiperkompensacji. Pod wpływem powtarzania tego typu wysiłków objawy hiperkompensacji nie zanikają, lecz zostają utrwalone i to na coraz wyższym poziomie, zwiększając w ten sposób wydolność fizyczną. Ważne jest również stwierdzenie, że warunkiem rozwoju fazy hiperkompensacji jest zmęczenie narządu lub całego organizmu. Małe wysiłki nie prowadzą do powstawania korzystnych zmian. Termin ,,małe wysiłki" jest pojęciem względnym, możemy je rozpatrywać w odniesieniu do indywidualnego przypadku. Najbardziej efektywne jest rozpoczynanie każdego następnego treningu w okresie wzmożonej wydajności, gdyż zbyt duża przerwa po pierwszym wysiłku prowadzi do zaniku przejawów hiperkompensacji i następny wysiłek rozpoczynamy od poziomu wyjściowego.

Podstawą każdego treningu jest praca (wywołująca zmęczenie) i odpowiedni do niej odpoczynek. Zachowanie właściwego stosunku czasu między poszczególnymi fazami (praca, wypoczynek) jest jednym z podstawowych warunków zachowania i rozwoju wydolności fizycznej organizmu.

Rozpoczynanie nowego cyklu treningowego w ściśle określonym czasi» po poprzednim musi z jednej strony uwzględniać konieczność usuwania zmęczenia, a z drugiej — występowania po każdym wysiłku zmian zwiększających wydolność fizyczną organizmu. W racjonalnym treningu każdy następny wysiłek powinien być wykonany właśnie w tym najbardziej sprzyjającym okresie zwiększonej wydolności. Przy stosowaniu zbyt krótkich przerw grozi przetrenowanie, natomiast zbyt długie przerwy powodują utratę efektu poprzedniego treningu. Trening powinien być rytmiczny, tzn. składać się z odpowiednich cyklów treningowych powtarzających się rytmicznie w czasie. Wynika stąd jeszcze jeden wniosek — rozwijanie zmian przystosowawczych jest możliwe tylko w procesie ciągłym, bez dłuższych przerw, z których każda powoduje cofanie się nabytych poprzednio zmian, zwłaszcza słabo utrwalonych.

Sprawność fizyczna powinna być stale podtrzymywana i rozwijana za pomocą takich form ruchowych, na jakie pozwalają warunki i możliwości. Obserwując rozwój pożądanych cech biofizycznych w przebiegu treningu można zauważyć, że są one najskuteczniej rozwijane w specyficznych formach ćwiczeń.

Siła potrzebna zawodnikowi podnoszącemu ciężary może być rozwijana w różny sposób, najskuteczniej jednak kształtujemy ją stosując specjalne ćwiczenia ze sztangą.

Istnieje także specyfika reakcji biochemicznych zachodzących w tkance mięśniowej podczas różnych wysiłków fizycznych. W biegach krótkich przeważają np. energetyczne procesy beztlenowe, a w biegach długich tlenowe. Rozwój szybkości będzie zatem zależał od potencjalnych możliwości energetycznych procesów beztlenowych, a wytrzymałości — przede wszystkim od odpowiedniego rozwoju energetycznych procesów tlenowych.

Uwzględnienie zasady specyficzności treningu pozwala na racjonalny dobór odpowiedniej metody treningowej.

Celem każdego oddziaływania ruchowego na organizm jest jego ogólny rozwój w sensie morfologicznym i czynnościowym, co możliwe jest tylko w treningu wszechstronnym. To znaczy, że powinno się stosować takie ćwiczenia, które mają wpływ, rozwijają w organizmie różne cechy — u pacjentów z chorobami układu krążenia jest to możliwe także na różnych etapach usprawnienia.

Oceniając obciążenia treningowe musimy brać pod uwagę dwa podstawowe parametry — intensywność oraz czas. Przez intensywność należy rozumieć np. szybkość (m/s) w biegach, liczbę kilogramów dźwiganych w jednostce czasu, lub też ilość pracy w kilopondometrach (kpm/min).

Stosowaną intensywność można też określić stosunkiem do maksimum w procentach, np. 50% szybkości maksymalnej lub 50% siły maksymalnej, bądź 50% maksymalnej zdolności pochłaniania tlenu. Sama intensywność nie wystarczy dla pełnej charakterystyki obciążeń treningowych.

Wpływ treningu na organizm zależy również od czasu trwania danego wysiłku. Pełniejsze dane charakteryzujące trening

19