014 fn

1.5. Trzy światy Poppera

Kari Popper, chcąc ukazać rolę (i metodologiczny status) filozofii nauki. rozwinął słynną koncepcję trzech światów. Świat I, według niego, to świat obiektów fizycznych lub fizycznych stanów rzeczy. W filozofii często ren świat nazywa się „światem zewnętrznym’’; o nim to Kant mówił, że „sam w sobie" stanowi „niewiadomą X”, a nam jest dostępny jedynie za pomocą wrażeń. Wrażenia należą do Popperowskiego świata 2, wraz z nimi świat ten zamieszkują nasze stany umysłowe lub stany naszej świadomości. Tradycyjnie obszar ten nazywało się światem przeżyć subiektywnych. Świat 3, zdaniem Poppera, to świat obiektywnych zawartości myśli, zwłaszcza myśli dotyczących nauki, poezji, dzieł sztuki. Nie jest to świat naszych myśli, gdyż te należą do świata 2, lecz tego o czym się myśli, a co jest czymś obiektywnym. I tak do świata 3 należą teorie naukowe, problemy naukowe, krytyczne argumenty, wyniki badań naukowych, zawartości czasopism, książek, coraz częściej pamięci komputerów itp.

Popper sądzi, że wprawdzie świat 3 jest wytworem ludzi, a więc pochodzi od świata 2, ale z chwilą gdy powstał, uzyskał stopień znacznej autonomii; istnieje obecnie w dużej mierze niezależnie od indywidualnych ludzkich umysłów i ma nawet zdolność zmieniania świata 1. Należy mu więc przypisać istnienie obiektywne. Podobnie jak można organizować wyprawy badawcze w głąb nieznanych lądów, można również zapuszczać się w obszary świata 3, w celu poznawania jego struktur)’ i rządzących nim praw. To właśnie jest zadaniem filozofii nauki. Filozofia nauki jest teorią świata 3, lub ściślej — pewnych jego podobrazów.

2. Metodologiczne typy nauk

2.1. Znaczenie klasyfikacji nauk

Przeglądając podręczniki historii filozofii, z łatwością stwierdzimy, że bardzo wielu myślicieli rozpoczynało budowanie własnego systemu filozoficznego od podania mniej lub bardziej oryginalnej klasyfikacji nauk. Z czasem stało się to tradycją i było uważane za dowód pewnej metodologicznej elegancji, ale pierwotny powód był inny: sądzono, że klasyfikacja nauk winna odzwierciedlać ontologiczną strukturę rzeczy-wistości, a także zasadniczo odmienne sposoby poznawania różnych „warstw” tej struktury. Na przykład Arystoteles dzielił nauki na fizykę, matematykę i metafizykę¹, czemu miały odpowiadać trzy „poziomy” bytów: dała fizyczne, obiekty matematyczne i byt jako taki. Do wyróżnienia tych trzech poziomów dochodzimy, zdaniem Arystotelesa, za pomocą trzech odrębnych rodzajów abstrakcji.

Obecnie klasyfikacji nauk nie przypisuje się takiego znaczenia. Jedynie najbardziej ogólne typy nauk charakteryzuje się (i to często nie* jednoznacznie) za pomocą odmiennych metod badawczych, języków, środków dowodowych itp., jakie w nich występują. Wszelkie drobniejsze podziały i podpodziały są bądź dziedzictwem tradycji, bądź wynikiem konkretnej potrzeby, a najczęściej rodzajem kompromisu pomiędzy tymi dwoma czynnikami. Należy przy tym pamiętać, że obecne klasyfikacje nauk powstały w trakcie historycznego rozwoju, i że proces ten ciągle jeszcze trwa. Wbrew zakazom dawnych metodologów, na pograniczu rozmaitych nauk - niekiedy metodologicznie bardzo różnych od siebie - powstają nowe dyscypliny naukowe, zwykle odznaczające się dużą dynamiką rozwojową. Tendencje interdyscyplinarne we współczesnej nauce są bardzo wyraźne.

W dalszym ciągu zostanie przedstawiona ogólna typologia nauk, bardziej celem wprowadzenia pewnej orientacyjnej mapy niż ustalania metodologicznych „różnic gatunkowych”.

-15-