054 U

i gómą granice pltuty ćwoki K..,l jest m na pryśnie, po cwlągnieciu ktńrę-go następuje wyraźny koihi odkwinlccriii be/ winuill obciążenia, u niwu przy jego spadku Musuje *uę równic/ o/nne/enie Opmii w przypadku nuiit-ritifów nie posiadających wyraźnej granicy plastyczności wyznaczamy umowną granicę plastyczności R«; jen to naprężenie, po osiągnięciu ktrt» tego powstaje odkształcenie trwale rńwnc 0,2% długości poc/ąlkowcj,

4. wytrzymałość na rozciąganie* - wg polskiej normy oznaczana jest jako R_H. -jest to naprężenie odpowiadające maksymalnej sile uzyskanej podczas prńliy rozciągania odniesionej do pierwotnego przekroju poprzecznego próbki. Wyraźną granicę plastyczności (R,) oraz wytrzymałość na rozciąganie (R«J obliczamy na podstawie badań z następujących wzorów;

K =^-\MPa\,

■P

P.

(13.3)

gdzie: P_r - siła odpowiadająca granicy plastyczności*

P_M - maksymalna siła uzyskana podczas próby rozciągania.

Fn - pierwotny przekrój poprzeczny próbki.

Przy analizie własności wytrzymałościowych często przeprowadza się również badanie materiałów nu ściskanie. Badania prowadzone są wg polskiej normy PN-8211-04320. podobnie jak przy rozciąganiu, z tą różnicą, że zmienia się kształt i sposób obciążenia próbek. Przy budowie maszyn, urządzeń, konstrukcji stosowane są różne materiały (stal. miedź, stopy Al., materiały kompozytowe, beton, drewno), a ich własności wykorzystywane są do specyfiki pracy urządzenia lub elementu przenoszącego obciążenia.

W związku z powyższym znajomość własności wytrzymałościowych jest niezbędna przy projektowaniu konstrukcji. Niektóre materiały konstrukcyjne mają inne własności na rozciąganie i inne na ściskanie, szczególnie takie jak żeliwa, beton, ceramika.

kalium i    . tfV__r

R»

Rys. IyjS- RąiM) •yhraów tozaigmo* i (rabanu «ali i |dh»i-flU). Ha o*i piuwMi) podano wartetn naprężę* iO) - Aritkajnęc lub rott-śągającr, nWHitiM na .0*1 poziome}Wydłużeniu tub slatfecnia wr/pjędiic te)

Podstawowym parametrem zapewniającym bt/ptOfczną pracę kimUniktjl u>| naprężania ilt)pnu/<,7«lni’ Naprężenia dopm/zzalne, t/n. takie która zapewniają l>ęźpim:ż/i/l pracę konstrukcji objjir/u się on pralouwii- prób w/cmiania luli «cl rtkimiii. Nnprężenla dopuszczalne nu rozciąganie lub iaciifcanw oii/ymtijuttiy po podzieleniu wyirzynuilości na nmiuiKiinh H,„ lub kukanie R. przeź odp<ttvjcdtił współczynnik bezpiec/cmtwa. okrdlmiy na podstawie odpowiednich inrftn pr/tel młotowych. Dla stali naprężenia dopuszczalne na mzctujMiiw <*r/ymiijetny po podzieleniu wytrzymałości iu» rozciąganie U_n lub granicy plastyczności K, przez odpowiedni współczynnik bezpieczeństwa (n lub ni) i obllraiimy wp wzorów

k_r=^-[MPa] K =-*-[MPa\    HJ

n

Natomiast naprężenia dopuszczalne na ściskanie materiałów plastycznych otrzymujemy po podzieleniu granicy plastyczności R, przez współczynnik bezpieczeństwa w |

(14;2)

*t,

Stal konstrukcyjna (tzw. Niskowęglowa) przy ściskaniu w zasadzie nie podlega zniszczeniu, można ją odkształcać plastycznie, ale nic mo/nn dla niej wyznaczyć wytrzymałości na ściskanie, a jedynym parametrem umożliwiającym określenie naprężeń dopuszczalnych jest granica plastyczności przy ściskaniu. Podobnie naprężenia dopuszczalne na ściskanie dla materiałów kruchych (żeliwu, betonu) otrzymujemy po podzieleniu wytrzymałości na ściskanie R< przez odpowiedni współczynnik bezpieczeństwa #£

P

k, = —[MPa]    (143)

(I,

Niektóre gatunki stali, miedź, stopy aluminium i inne metale nic posia«iają wyraźnej granicy plastyczności i w takich wypadkach stosuje się pojęcie umownej granicy plastyczności jako kryterium do wyznaczania naprężeń dopuszczalnych. Umowna granica plastyczności K., • jest to naprężenie, po osiągnięciu którego powstaje odkształcenie trwale równe 0.2% długości początkowej. Umowną granicę plastyczności obliczamy na podstawie badań wg wzoru

fi4A)

gdzie; Poa-siła odpowiadająca odkształceniu trwałemu e_w* 02%.

Fu - pierwotny przekrój poprzeczny próbki.

55