100w79

102 BIBLIOGRAFIE WAŻNE OLA BADAN LITERACKICH - LITERACKIE

tematów. W każdym zeszycie zamieszczono wykaz haseł przedmiotowych oraz indeks osobowy. Opracowywanie bibliografii zostało przerwane w związku z rozpoczęciem publikacji ..Polskiej Bibliografii Literackiej”.

-POLSKA BIBLIOGRAFIA LITERACKA"

Z inicjatywą opracowania bibliografii literackiej bieżącej, która obejmowałaby teksty literackie, krytykę literacką i piśmiennictwo z zakresu nauki

0    literaturze — tak druki samoistne wydawniczo jak i ogłaszane w czasopismach. wystąpi! w latach dwudziestych Stefan Vrtel-Wierczyński, wówczas docent Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Nie tylko sam zajął się zestawieniem bibliografii za lata 1919 i 1922, ale nadto zainicjował

1    prowadził prace swoich słuchaczy nad dalszymi rocznikami. Z powodu trudności finansowych z przygotowanych roczników ukazała się w druku w całości, i to przy zastosowaniu dużej selekcji materiału, tylko Bibliografia literatury polskiej za r. 1919, opracowana przez Wierczyńskiego (Lwów 1926); z analogicznego spisu za r. 1922 opublikować zdołano zaledwie część obejmującą opracowania (Lwów 1925). Zestawienia za lata 1921, 1922 (literatura piękna) oraz 1925, zachowane w maszynopisie, są dostępne w Bibliotece Instytutu Badań Literackich PAN.

Wydana bibliografia za r. 1919 oprócz wydawnictw samoistnych objęła zawartość literacką ponad 200 czasopism i wydawnictw zbiorowych. Całość materiału zgromadził Wierczyński w dwóch głównych działach: 1. Literatura polska, 2. Literatura obca (z wewnętrznym podziałem według literatur narodowych). W każdym z tych działów (lub poddziałów, gdy chodzi o literatury obce) zastosował układ abecadłowy według autorów i omawianych pisarzy oraz około 40 haseł przedmiotowych, jak „Antologia”, „Archiwa”, „Bibliografia", „Czasopisma”, „Dramat”, „Historia i teoria literatury”, „Modernizm polski”, „Motywy literackie”, „Powieść”, „Romantyzm”, „Teatr” i inne. Jako pozycje zbiorcze wyodrębnił opisy tekstów literackich jednego autora oraz dotyczące tego autora artykuły i recenzje lub też artykuły i opisy publikacji dotyczących poszczególnych tematów. Uzupełnieniem zrębu głównego bibliografii jest indeks osobowy.

Pełną realizacją koncepcji bibliografii literackiej bieżącej tego typu jest opracowywana w Instytucie Badań Literackich PAN „Polska Bibliografia Literacka”, do 1963 r. pod kierunkiem Stefana Vrtela-Wierczyńskiego. Od 1954 r., w którym został wydany pierwszy tom bibliografii, do chwili obecnej ukazały się 23 roczniki za lata 1944/1945 — 1952/1953 oraz 1956—1973. W druku znajdują się roczniki 1954/1955, 1974/1975.

Dobór materiałów. „Polska Bibliografia Literacka” stanowi bardzo szeroko ujętą bibliograficzną dokumentację literatury oraz życia literackiego i teatralnego w Polsce, a także literatury polskiej za granicą za poszczególne lata (niekiedy za okresy dwuletnie). Obejmuje teksty literackie i paralite-rackie zarówno autorów polskich (także w przekładach na języki obce)

jak i przekłady polskie z literatur obcych; rejestruje w całości dorobek z zakresu literaturoznawstwa (historii, teorii i metodologii badań) oraz krytykę literacką; uwzględnia wszystkie materiały dotyczące życia literackiego i organizacji nauki o literaturze. Nadto (co nie jest uwidocznione w tytule) zawiera pełną bibliografię teatralną. Równie szeroki jest jej zasięg wydawniczo-for-malny: opisuje wydawnictwa samoistne (zwarte), utwory niesamoistne wydawniczo (teksty literackie, artykuły, recenzje, notatki, a niekiedy nawet wzmianki publikowane w czasopismach, księgach zbiorowych, komentowanych programach teatralnych), a także fragmenty książek drukowane w czasopismach. Liczba czasopism polskich opracowanych z autopsji przy gromadzeniu materiałów do poszczególnych roczników waha się od 400 do 500, czasopism zagranicznych zaś, głównie slawistycznych i bibliograficznych, od kilkunastu w latach początkowych do ponad 70 w roczniku 1973. Liczba opisów bibliograficznych wykonanych przy opracowaniu jednego rocznika wynosi około 40000; w druku dają one około 7000—9000 pozycji jednostkowych i zbiorowych. Założony świadomie cel publikacji i wynikające z niego dążenie do objęcia całego zakresu tematycznego i zasięgu wydawniczo-formalnego zdecydowały o odmienności „Polskiej Bibliografii Literackiej” od bibliografii bieżących innych dziedzin. Wymaga ona dużego nakładu pracy i dłuższego okresu produkcji, co utrudnia pełnienie przez nią funkcji szybkiego informatora o aktualnych publikacjach naukowych. Z drugiej jednak strony podnosi jej rangę, czyniąc z bibliografii bieżącej dzieło o trwalszej wartości, odpowiadające potrzebom nauki o literaturze, dzieło fundamentalne, które zawiera materiały dostatecznie pełne, aby mogły zaspokoić potrzeby nie tylko bieżących, ale i przyszłych badań literackich.

Mimo nie zmienionej od początku koncepcji bibliografii i ogólnych zasad doboru materiału istnieją jednak między poszczególnymi rocznikami „Polskiej Bibliografii Literackiej” różnice; dotyczą one zakresu, zasięgu i metody opracowania ■■. Widoczne są zwłaszcza między rocznikami tzw. serii pierwszej 1944/1945 — 1949 a dalszymi rocznikami tzw. serii drugiej. Bardziej istotne zmiany to:

1)    zrezygnowanie z materiałów z dziedzin pokrewnych, jak bibliotekarstwo czy księgoznawstwo, które mają własne bibliografie bieżące;

2)    zaostrzenie kryteriów selekcji w zakresie źródeł i materiałów; wyłączenie z bibliografii, spotykanych w czasopismach popularnych i w prasie codziennej, przedruków znanych tekstów klasyków literatury polskiej, anonimowych artykułów historycznoliterackich dotyczących znanych pisarzy, drobnych, anonimowych recenzji sprawozdawczo-zalecających, anonimowych przekładów tekstów autorów obcych. Od rocznika 1958 nowe hasło autorskie, w przypadku autorów polskich, wprowadzane jest dopiero, gdy pisarz legitymuje

¹¹ O ewolucji metod opracowania „Polskiej Bibliografii Literackiej" por. też K. Szymanowski : „Polska Bibliografia Literacka". W: Dokumentacja w badaniach literackich i teatralnych, s. 53-73.