100w83

BIBLIOGRAFIE WAŻNE OLA BADAŃ LITERACKICH - INNE

MO

informacji o tekstach i materiałach literackich od średniowiecza po współczesność, a także o piśmiennictwie z zakresu nauki o literaturze stanowić one mogą niezwykle cenną pomoc w badaniach. Zorientowanie się w istniejącym dorobku bibliograficznym w celu właściwego wykorzystania go do prac badawczych ułatwiają bibliografie bibliografii (zob. s. 122).

BIBLIOGRAFIE OSOBOWE PISARZY I BADACZY LITERATURY

Bibliografie osobowe, cenne dla badań literackich, to a) bibliografie pisarzy polskich, b) bibliografie badaczy tej dziedziny oraz c) bibliografie dotyczące zagadnienia recepcji pisarzy obcych w Polsce, zarówno podmiotowe: spisy utworów lub prac naukowych danego autora, jak przedmiotowe: .spisy piśmiennictwa ó danym autorze, najczęściej zresztą opracowane łącznie w jednej publikacji. Mimo iż bibliografie osobowe powstawały licznie już w XIX stuleciu, zestawienia wykonane przed r. 1918 mają w większości znaczenie tylko historyczne. Zastąpiły je opracowania nowsze, rejestrujące materiały pełniejsze, odpowiadające współczesnej świadomości historycznoliterackiej. stosujące nowocześniejsze metody bibliograficzne.

Bibliografie osobowe pisarzy polskich są szczególnie ważnym rodzajem bibliografii ze względu na, rejestrację tekstów autorskich, które są przedmiotem badań. Stanowią podstawę do prac monograficznych, studiów historycznoliterackich, a także prac edytorskich. Pozwalają lepiej zorientować się w twórczości pisarza, często poszerzają jej znajomość przez wykrywanie tekstów nieznanych; ustalając pierwodruk i wydania oryginalne autoryzowane, ułatwiają wybór tekstu, który, powinien być podstawą interpretacji czy wydań krytycznych. Zestawienia piśmiennictwa o pisarzu dostarczają materiału do badań nad jego recepcją.

Liczba zestawień bibliograficznych zaliczanych do bibliografii osobowych pisarzy, które posiadają aktualną wartość, sięga około 350 pozycji. Pod względem zakresu i zasięgu objętego materiału i metody opracowania są to prace bardzo różnorodne. W sposób uproszczony podzielić je można na dwie grupy: 1) bibliografie dążące do objęcia całego dorobku autorskiego, a często również całego piśmiennictwa o danym autorze oraz 2) zestawienia obejmujące w wyniku celowo ograniczonego zakresu lub zasięgu tylko część twórczości albo część bibliografii przedmiotowej.

Bibliografie o ujęciu całościowym wymagają ze względu na specyfikę twórczości literackiej (obfitość i różnorodność utworów, publikacje w prasie periodycznej i codziennej, liczne wznowienia, przedruki, przekłady na języki obce) długotrwałych i bardzo żmudnych poszukiwań. Rejestrują wszystkie rodzaje twórczości pisarza: utwory oryginalne, indywidualne i współautorskie, tłumaczenia i przeróbki dzieł cudzych, prace redakcyjne i edytorskie, przeprowadzane z pisarzem wywiady dziennikarskie, stenogramy z jego przemówień, dokumenty urzędowe napisane lub podpisane z urzędu przez danego pisarza; rejestrują tak pierwodruki jak i przedruki, a także przekłady utwo-

BIBLIOGRAFIE OSOBOWE PISARZY I BADACZY

III

rów pisarza na języki obce — wydawnictwa samoistne i niesamoistne, a nawet utwory zachowane w rękopisach. W pracach nowszych przejawia się tendencja do wyjścia poza teksty opublikowane i uwzględniania wszystkiego, co autor napisał. Swoistą dokumentację twórczości autora Pana Tadeusza dal A. Semkowicz, starając się z inspiracji S. Pigonia w Bibliografii utworów Adama Mickiewicza do roku 1855 (Warszawa 1958) zarejestrować wszystko, co wyszło spod pióra poety, bez względu na to, czy zachowało się, czy zaginęło. Podobnie monografie bibliograficzne pisarzy opracowane w Instytucie Badań Literackich: J. Stradeckiego Julian Tuwim (Warszawa 1959), J. Czachowskiej Gabriela Zapolska (Kraków 1966), B. Winklowej Tadeusz Żeleński (Boy) (Warszawa 1967), M. Stokowej Stanisław Wyspiański (Kraków 1967—1968),

F. Lichodziejewskiej Twórczość Władysława Broniewskiego (Warszawa 1973). uwzględniają dzieła nigdy nie drukowane, jak odczyty, słuchowiska radiowe, scenariusze filmowe, a nawet nie zrealizowane zamierzenia autorskie. Takie ujęcie pozwoliło np. w bibliografii Stradeckiego ukazać po raz pierwszy wszechstronną działalność Tuwima jako liryka, satyryka, parodysty, librecisty, scenarzysty, prelegenta, tłumacza, edytora i zbieracza. W monografiach bibliograficznych dotyczących Wyspiańskiego i Zapolskiej zestawienie inscenizacji sztuk scenicznych wydobyło niezwykle bogate życie sceniczne utworów tych pisarzy. Szeroko również ujmowany jest dobór materiałów przedmiotowych: oprócz książek, artykułów, recenzji, polemik, notatek rejestrowane ,są nawet fragmenty, zwłaszcza z okresów mniejszej popularności pisarza. Bardzo interesującym przykładem jest praca A. Kaweckiej-Gryczowej i I. Rost-kowskiej Andrzej Frycz Modrzewski. Bibliografia (Wrocław 1962), w której zostały zarejestrowane nawet wzmianki dotyczące Frycza, a jeżeli chodzi o okres do 1830 r., nie tylko to, „co o Fryczu napisano”, ale również dzieła „powstałe bądź z posiewu myśli wielkiego pisarza, bądź pozostające z nim w kontrowersji” ¹²

Selekcji w bibliografiach pisarzy dokonuje się rzadko: w bibliografii podmiotowej stosowane niekiedy jest kryterium wydawniczo-formalne, według którego eliminowane są np. przedruki w podręcznikach szkolnych, pismach prowincjonalnych, nie mające dla badań większego znaczenia; w bibliografiach przedmiotowych — kryterium treściowe. We wspomnianej bibliografii Frycza Modrzewskiego zdecydowano się pomijać np. ukazujące się po 1919 r (data wydania monografii S. Kota) prace popularnonaukowe, przy czym ostrą selekcję zastosowano zwłaszcza do prac tego typu ogłoszonych w jubileuszowym Roku Odrodzenia — 1953.

Zasady opisu mimo pewnych różnic nie odbiegają od obowiązujących w bibliografiach specjalnych. W opisach dzieł wydanych w okresie staropolskim stosowany jest schemat opisu zgodny z zasadami przyjętymi w opisie druków rzadkich i dawnych, wprowadzony po raz pierwszy przez K. Piekarskiego w Bibliografii dziel Jana Kochanowskiego. Wiek XVI i XVII

•- A. Kawecka-Gryczowa: Przedmowa w: A. Kawecka-Gryczowa, I Roslkowska Andrzej Frycz-Modrzewski. Bibliografia. Wrocław 1962 s. XIX.