1277972200657114731115�978437 o

36 WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

z tych różnic między płciami nadal obowiązują we współczesnych, zurbanizowanych społeczeństwach.

Patrząc na różne społeczeństwa, przekonaliśmy się, że dotyczące zabójstw wzory' zachowań wynikają z kombinacji czynników społeczno-kulturowych i ewolucyjnych. Wydaje się, że to czynniki społeczno-kulturowe, takie jak normy dotyczące przemocy oraz dostępność broni palnej, mają bezpośredni wpływ na liczbę zabójstw w danym kraju. Przypatrując,się każdemu krajowi, zauważymy, że mężczyźni popełniają więcej zabójstw niż kobiety, co sugeruje istnienie różnic biologicznych związanych z naszą ewolucyjną przeszłością, wspólną dla człowieka i innych ssaków. Wyjaśnienie różnic dotyczących liczby zabójstw oparte wyłącznie na różnicach międzykulturowych byłoby niepełne, podobnie jak wyjaśnienie oparte jedynie na uniwersalnych prawdach o „ludzkiej naturze”. W kolejnych rozdziałach przekonamy się, że psychologowie społeczni dopiero zaczynają odkrywać sposób, w jaki predyspozycje biologiczne i uwarunkowania kulturowe wpływają na siebie nawzajem, kształtując zachowania tak różne, jak altruizm i miłość z jednej strony, a przemoc i uprzedzenia z drugiej.

TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA S\{

W kolejnych dekadach perspektywa Rossa, skoncentrowana na grupie, i ewolucyjne podejście McDougalla straciły na popularności. W ich miejsce wielu psychologów przyjęło teorię społecznego uczenia się, według któ-

NIEDALEKO PADA JABŁKO OD JABŁONI Według szkoły społecznego uczenio się, naśladujemy zachowania społeczne, za które jesteśmy nagradzani, a także uczymy się, obserwując działania obdarzonych autorytetem osób z naszego otoczenia, takich jak rodzice.

rej zachowania społeczne wynikają z doświadczeń jednostki dotyczących kar i nagród (np. Allport, 1924; Hull, 1934). Doświadczenia te mogą być bezpośrednie, jak w wypadku Sandy Hill Pittman, która zanim zdobyła Mount Everest, była w dzieciństwie zachęcana przez ojca do narciarstwa i wspinaczki górskiej. Uczenie się może być również pośrednie, jak wówczas, gdy ludzie obserwują i naśladują osoby, które są szczególnie podziwiane i uwielbiane. Wagi uczenia się przez obserwację dowiodła seria eksperymentów przeprowadzonych przez Alberta Bandurę i jego współpracowników, którzy pokazali, jak dzieci uczą się agresywnych zachowań, widząc inne dziecko lub osobę dorosłą, nagradzanych za przemoc (patrz: Bandura, Ross i Ross, 1961). Szczególnie drastyczny przykład tego rodzaju uczenia się wydarzył się 1 grudnia 1997 roku. gdy czternastoletni Michael Carncal odegrał w rzeczywistości scenę z filmu Basketball Diaries. W filmie tym nastoletni bohater marzy o tym. żeby wejść do swojej katolickiej szkoły z ukrytą bronią i zacząć strzelać do kolegów z klasy. Carneal wniósł do szkoły aż pięć sztuk broni i w czasie modlitwy strzelił do ośmiu uczniów, zabijając trzech z nich (Pedersen i Van Boven, 1997).

Teoria społecznego uczenia się, podobnie jak perspektywa społeczno-kulturowa, poszukuje przyczyn zachowań społecznych w' środowisku jednostki. Tc dwa podejścia różni jednak znaczenie, jakie przypisują miejscu i czasowi. W teorii społecznego uczenia się nacisk kładzie się głównie na niepowtarzalne doświadczenia jednostki w konkretnej rodzinie, szkole lub grupie rówieśniczej oraz zakłada się, że nawyki wykształcone w pierwszych latach życia trudno przełamać. Zwolennicy podejścia społeczno-kulturowego nie zajmują się w takim stopniu jednostkami i ich indywidualnymi doświadczeniami, lecz raczej większymi grupami społecznymi, takimi jak Amerykanie pochodzenia meksykańskiego, uczennice college’ ów czy członkowie elit społecznych (np. Moghad-dam, Taylor i Wright. 1993). Ponadto teoretycy perspektywy społeczno-kulturowej skłaniają się raczej ku założeniu, że normy, podobnie jak mody, szybko się zmieniają.

Pomimo dzielących je różnic sżkoły ewolucyjną, społeczno-kulturową i społecznego uczenia się łączy nacisk na obiektywne czynniki środowiskowe. Ich zwolennicy uważają, iż rzeczywiste wydarzenia w świecie zewnętrznym są źródłem instynktów, sugestii i wyuczonych nawyków. W latach 30. i 40. Kurt Lewun wprowadził do psychologii społecznej inne spojrzenie - podkreślające znaczenie indywidualnego punktu widzenia. Była to fenomenologia. Według perspektywy fenomenologicznej, zachowania społeczne są wynikiem subiektywnej interpretacji wydarzeń zachodzących w świecie społecznym, dokonywanej przez każdą jednostkę.

Na przykład to, czy zdecydujesz się podjąć starania, by zostać starostą roku, zależy od: (I) twoich subiektywnych domysłów na temat tego, jakie masz szanse na zdobycie

PERSPEKTYWA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ

Szkota teoretyczna, według której zachowania społeczne wynikają z jednostkowych doświadczeń uczenia się.

PERSPEKTYWA FENOMENOLOGICZNA

Pogląd, że zachowania społeczne są wynikiem subiektywnej interpretacji zdarzeń zachodzących w środowisku.