177 tif

177

Język kampanii - język normalki niu 1980 roku w negocjacjach władzy ze strajkującymi stoczniowcami. Początkowo, gdy nie poddawano jej rewizji, osiągnięcie kompromisu było wykluczone; dążenie do niego równało się m.in. ograniczaniu tej właśnie przypadłości nowomowy, a niekiedy - dość radykalnemu jej przełamaniu. Anty-komunikacyjność wywołuje także reakcje po stronie podmiotu nowomowy, czyli władzy; pewne zachowania zdają się świadczyć, że władza, ograniczona przez właściwości słów, którymi się posługuje, traci zdolność rozumienia innych typów mowy występujących w życiu publicznym (np. ataki sowieckie na publicystykę czeską, poprzedzające inwazję z 21 sierpnia 1968 roku świadczą, że ich dyspozytorzy nie rozumieli takich pojęć, jak „demokracja” czy „wolność” w ich właściwym sensie). Nowomowa jest ze swej istoty jednogłosem.

6. Nowomowa została tak ukształtowana przez tych, którzy ją praktykują, by w każdej sytuacji mogła pełnić rolę uniwersalnego metajęzyka i zarazem nie podlegać jakiejkolwiek metajęzykowej refleksji. Znaczy to, że przyznaje się jej prawo oceniania wszelkiego rodzaju wypowiedzi, stylów, języków, ale ją samą się chroni przed jakimkolwiek komentarzem (by nie wspominać o polemice), ma być używana w takiej postaci, w jakiej funkcjonuje, a więc - przyjmowana bezkrytycznie. Ta dysproporcja między uniwersalną metajęzykowością (rzeczywistą bądź potencjalną) a uwolnieniem od wszelkiej metajęzykowej nadbudowy sprawia, że nowomowa jest szczególnie cenna jako język oficjalny dla tych grup politycznych, które przyznają sobie wyłączną słuszność i prawo do oceniania i regulowania wszystkiego, co wchodzi w obręb życia społecznego. Ma być ona językiem najwyższym, stojącym ponad innymi - i w tym właśnie wyraża się jej totalitarna natura.

Język kampanii - język normalki

Nowomowa wprzęgnięta jest w systemie komunistycznym w rytm życia politycznego, toteż - zachowując swoje podstawowe właściwości - poddaje się różnorakim presjom, zależna jest od zmiennych sytuacji, a w związku z tym, że podlega bezpośrednio centrum władzy, które może sobie z nią poczynać w dużym stopniu arbitralnie, tak jest kształtowana, by spełniać te reakcje, które akurat najbardziej w danym okresie odpowiadają partii cmunistycznej. W pewnych układach politycznych odznacza się za-~ k n i ę t o ś c i ą, która bezpośrednio wynika z doktryny marksizmu-lenini-:nu i ma niejako zapobiegać pojawieniu się w życiu publicznym wszelkiego :: dzaju innych języków; tak właśnie działo się w okresie stalinowskim, kie-cv do ustabilizowanego repertuaru środków językowych, cieszących się