2009 12 12;38;35

d?    i

„lę/ylł Polski w Szkole IV VI K. X, iii }

Danuta Krzyżyk

Czytanie ze zrozumieniem - czym jest i jak je fachowo doskonalić?

Dlaczego warto wrócić do teorii?

Polonistom nie trzeba przypominać, że jedną z podstawowych sprawności, w którą szkoła wyposaża ucznia, powinna być umiejętność czytania. Ogólnie brzmiąca dyrektywa obejmuje zarówno percepcję, jak i rozumienie czytanego tekstu. Zdobycie przez uczniów umiejętności czytania i rozumienia czytanych tekstów jest niezbędnym elementem budzenia zainteresowań czytelniczych, zdobywania wiedzy, wreszcie - uczestnictwa w życiu społecznym. Czytanie ze zrozumieniem stanowi jedno z podstawowych narzędzi samokształcenia, ciągłego rozwijania własnej osobowości, które ułatwia uczenie się, czyni pracę umysłową bardziej świadomą i pozwala jednocześnie człowiekowi poznawać świat nauki i kultury, otaczającą go rzeczywistość.

Uprawiamy czytanie ze zrozumieniem na co dzień i wydaje się, że trudno wyobrazić sobie lekcję języka polskiego bez tej czynności. C ,zy jednak, dokonując chociażby doboru ćwiczeń do lektury, odświeżamy wiedzę o procesie czytania ze zrozumieniem? Czy zawierzając autorom podręcznika, którzy umieścili pod tekstami takie, a nie inne wiązki zadań, podejmujemy dobre dla ucznia działania dydaktyczne? Czy owiane mitem czytanie ze zrozumieniem nie stało się rutynowym zabiegiem metodycznym? Nie jest powtórką z heure-zy paciorkowej, którą krytykowano już w dwudziestoleciu międzywojennym, a więc zaraz po dyskusji wokół propozycji Kazimierza Wójcickiego?

Sądzę, że właśnie teraz, po kilku latach praktykowania, warto przypomnieć reguły czytania ze zrozumieniem i zastanowić się nad tym, które z wykonywanych czynności sprzyjają rozwojowi umiejętności, a które, być może, bywają pomijane. Tak to, bowiem jest, że im dłużej coś się robi, tym częściej popada się w rutynę.

Przypomnijmy,

...że czytanie ze zrozumieniem jest złożonym procesem frzjologiczno-psy-chologiczno-intelektualnym, na który składają się elementy spostrzeżeniowe, pamięciowe, myślowe, wyobrażeniowe oraz emocjonalne. Jest to proces rozwojowy, wieloetapowy, trwający od najwcześniejszych lat dzieciństwa aż do

Zapraszamy na naszą stronę www.wydped.cotn.pl

22

_________Oi( fil wyli, wji ilo mrtoily bliirj mt/ctty

wieku dojrzałego. Na każdym etapie dojrzałość do czytania zależna jest od umiejętności i wiedzy zdobytej na poprzednich etapach nauki. Uwarunkowana jest wieloma różnymi czynnikami, w tym między innymi: znajomością przez osobę przystępującą do czytania systemu graficznego danego języka; jej wiedzą językową; zasobem słownictwa oraz umiejętnością rozpoznawania i utożsamiania słów w kontekście; umiejętnością dostrzegania w tekście grup treściowych stanowiących jednostki myślowe; umiejętnością śledzenia rozwoju myśli w tekście z uwzględnieniem wtrąceń i stwierdzeń krytycznych, prowadzących do istotnych wniosków; ogólną wiedzą o świecie; zdolnością koncentracji uwagi w czasie czytania; pamięcią; wprawą w czytaniu¹. Dzięki częstemu czytaniu doskonalimy nie tylko technikę (płynność, tempo), rozumienie czytanych treści. Istnieje, bowiem zależność między techniką czytania a rozumieniem czytanego tekstu. Im lepsza technika czytania, dobre tempo, tym wyższy jest poziom rozumienia.

Zwróćmy uwagę,

...że rozumienie czytanego tekstu przebiega na różnych poziomach: percepcyjnym, semantycznym, receptywnym, krytycznym, twórczym². Na poszczególnych etapach nauczania umiejętność odbioru tekstu ze zrozumieniem powinna być nieustannie doskonalona. Ideałem byłoby, gdyby wszyscy uczniowie opanowali umiejętność czytania ze zrozumieniem na poziomie receptywnym. Niestety, jak potwierdzają badania i opinie nauczycieli, nie tylko polonistów, wielu uczniów, w tym także tych uczęszczających do szkół ponadgimnazjalnych, nie dość dobrze opanowało umiejętność czytania na poziomie percepcyjnym. „Czytanie” opiera się nie na kolejnym spostrzeganiu pojedynczych liter i łączeniu ich w całości wyrazowe, lecz na spostrzeganiu całych zespołów literowych wyrazów, a nawet kilku wyrazów.

Czytanie rozpoczyna się od postrzegania tekstu, od jego analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej, wyodrębniania poszczególnych wyrazów i zdań, a więc od poziomu percepcyjnego. Warunkiem realizacji tego poziomu jest świadomość wyrazu i zdania, a wcześniej dobre opanowanie systemu graficznego. Do tego poziomu w testach czytania ze zrozumieniem nawiązują zadania, w których uczeń ma na przykład we wskazanym (podkreślonym) zdaniu ustalić liczbę wyrazów, liczbę wyrazów zaczynających się od wskazanej litery ' |. Chylińska, Szybkie czytanie. Warszawa 1984, s. 19.

‘ R. Tymoc/ko-Tichoniuk, Teoretyczne podstawy rozumienia czytanych treści, w: Teoretyczno-metodologiczne podstaury badań nad efektywnością kształcenia polonistycznego, red. M. Sinica, Zielona Góra 1993, s. 94.

Ztipimzamy na wisztj stronp www.wydpcd.com.pl