2009 12 12;40;31

Język Polski w Szkole IV-VI” R. X, nr 3

Propozycja ćwiczeń

Zamieszczone niżej ćwiczenia zostały uporządkowane w czterech kategoriach: ćwiczenia doskonalące rozumienie globalne, ćwiczenia doskonalące rozumienie selektywne, ćwiczenia doskonalące rozumienie szczegółowe, ćwiczenia mieszane. Mogą one być wykorzystywane na lekcjach poświęconych w całości doskonaleniu rozumienia czytanego tekstu, mogą zostać włączone do przygotowywanych przez polonistów testów czytania ze zrozumieniem, a takie mogą pojawić się na lekcjach języka polskiego jako ćwiczenia okazjonalne. Wiele z zaproponowanych ćwiczeń można przeprowadzić, odwołując się tylko do zgromadzonego materiału językowego (słów, zdań, par zdań itp.), a nie do całego tekstu. Dają one możliwość zarówno pracy indywidualnej, jak i w grupach.

Ćwiczenia doskonalące rozumienie globalne

Ćwiczenia te odwołują się do jednej z technik szybkiego czytania - skimi-rowania¹. Należą do nich m.in.:

1.    Podawanie myśli przewodniej, głównej tekstu po jego jednokrotnej cichej lekturze (można w przypadku tego ćwiczenia określić limit czasu przeznaczony na jego wykonanie).

2.    Podawanie tezy tekstu po jego jednokrotnej cichej lekturze (można w przypadku tego ćwiczenia określić limit czasu przeznaczony na jego wykonanie).

3.    Wyszukiwanie (podkreślanie, wypisywanie) kluczowych słów, które przekazują najważniejszą treść przeczytanego tekstu lub jego fragmentu.

4.    Budowanie z uprzednio wypisanymi słowami kluczowymi zdań (jednego, dwóch) streszczających główną myśl tekstu.

5.    Wyszukiwanie (podkreślanie, wypisywanie) zdań kluczowych dla treści tekstu lub wybranego akapitu.

Ćwiczenia doskonalące rozumienie selektywne Tego typu ćwiczenia służą doskonaleniu umiejętności wydobywania z tekstu konkretnych, szczegółowych informacji. Odwołują się do jednej z technik

szybkiego czytania - skanirowania². Należą do nich m.in.:

1.    Odnajdywanie w tekście lub jego fragmencie (podkreślanie, wypisywanie) wyrazów bądź zdań odpowiadających na postawione pytania typu: kto? gdzie? kiedy? dlaczego? w jakim celu?

2.    Odnajdywanie (podkreślanie, wypisywanie) w tekście zdań zawierających konkretną informację.

3.    Wyszukiwanie (podkreślanie, wypisywanie) zdań informujących o sądach autora bądź sądach innych osób.

4.    Tworzenie lub uzupełnianie planu szczegółowego przeczytanego tekstu.

5.    Porządkowanie, na przykład w tabeli podanych w tekście informacji na ważne i drugorzędne.

6.    Hierarchizacja (od najważniejszych do najmniej ważnych i na odwrót) podanych w tekście informacji.

7.    Wyszukiwanie w tekście (podkreślanie, wypisywanie) terminów, pojęć, definicji.

8.    Wyszukiwanie w tekście określonych fragmentów. W zależności od rodzaju tekstu może to być na przykład opis miejsca, opis przedmiotu, komentarz itp.

9.    Wskazywanie przyczyn i skutków, porządkowanie informacji zgodnie z układem przyczynowo-skutkowym.

Ćwiczenia doskonalące rozumienie szczegółowe Rozumienie szczegółowe rozwijają i doskonalą przede wszystkim wszelkiego rodzaju ćwiczenia leksykalne, frazeologiczne i leksykalno-styiistyczne, ale

redakcyjne i kompozycyjne, takie jak:

1.    Wnioskowanie o znaczeniu słów z kontekstu (odczytywanie ze znaczenia słów otaczających znaczenie wyrazu nieznanego; na podstawie informacji zawartych w zdaniu konkretyzowanie ogólnej nazwy, np. „kwiatka”, „zwierzęcia”, „epoki literackiej”; na podstawie informacji zawartych w zdaniu uzupełnianie luki wyrazem w konkretnej formie i o określonym znaczeniu).

2.    Wnioskowanie o znaczeniu słów na podstawie ich budowy.

28

1

Skimirowanie to czytanie odwirowujące. Oznacza szybkie przejrzenie tekstu, z wykorzystaniem wiedzy o zasadach budowy artykułu bądź książki, w celu zdobycia ogólnej orientacji w treści. Taka umiejętność pracy z tekstem jest często wykorzystywana także w sytuacjach pozaszkolnych, na przykład wtedy, gdy chcemy /.o- I rientować się w zawartości książki, którą ewentualnie zamierzamy kupić. Skimirowanie wymaga przejrzenia wstępu i zakończenia; zapoznania się z wewnętrzną strukturą tekstu (tytuły, podtytuły, numeracja); przeczytania pierwszych i ostatnich akapitów przeglądanej publikacji; zwrócenia uwagi na graficznie wyodrębnione ważne części tekstu lub słowa kluczowe (podkreślenia, pogrubienia, ramki); przejrzenia ilustracji, wykresów, tabel. Por. J. Półturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli. Płock 2002, s. 147.

Zapraszamy na naszą stronę wwv.wydped.coni.pl

2

Skanirowanie (czytanie ślizgające) to technika pracy z tekstem, której istotą jest poszukiwanie: odpowiedni na postawione przed lekturą pytania, danych liczbowych, pojęć, terminów, definicji. W masie wyrazów powukuje się potrzebnego fragmentu, który następnie czyta się w celu uzyskania szczegółowych informacji. C zytclnik jest nastawiony na wyłapywanie wzrokiem slów-kluczy, które sygnalizują interesujący odbiorcę temat, a ich brak - zmianę tematu; charakterystycznych, na przykład dla definicji, struktur składniowych • \ jest to....; x-cm nazywa się....; x definiowany jest jako....). Skanirowanie jest szybsze od skimirowania. Opanowanie tej techniki ułatwia pracę z testem czytania ze zrozumieniem. Można je wykorzystać wówczas, jedy praca ucznia z tekstem będącym podstawą testu czytania ze zrozumieniem jest ukierunkowana. Por. jl Półturzycki, Dydaktyku dla nauczycieli....

Zapraszamy na naszą stronę www.wydpcd.com.pl