2009 12 12;39;50

„Język Polski w Szkole IV—VI” R. X, nr 3

cze przyczyniają się do intelektualnego, emocjonalnego i społecznego rozwoju ucznia. Są tym typem umiejętności, do których wykształcenia powinna zmierzać nauka czytania ze zrozumieniem tak w edukacji szkolnej, jak i pozaszkolnej. Ponieważ nauka czytania przebiega etapami, to uczenie się rozumienia czytanych treści również odbywa się pewnymi fazami, które pozwalają na doskonalenie i pogłębianie tej sprawności.

Poukładajmy,

...gdyż w literaturze przedmiotu mówi się o hierarchicznych stopniach umiejętności czytania. Ze względu na intencje, które towarzyszą czytaniu, oraz dokładność recepcji można wyodrębnić trzy poziomy rozumienia czytanego tekstu: rozumienie globalne (ogólne), rozumienie selektywne, rozumienie szczegółowe (wszechstronne)¹¹.

Rozumienie globalne (ogólne) obejmuje pierwsze wrażenie związane z tekstem: odczytanie zasadniczej myśli tekstu, jego ogólnego sensu oraz intencji pragmatycznych.

Rozumienie selektywne (wybiórcze) natomiast oznacza celowe, świadome pomijanie pewnych mniej ważnych partii tekstu, a skupianie się na treściach wybranych, tych Iragmeniach, które z różnych względów interesują osobę czytającą. Przeszukuje, więc ona tekst pod kątem potrzebnych, pojedynczych informacji.

Rozumienie szczegółowe (dokładne) polega na wydobyciu z czytanego tekstu zarówno sensów podstawowych, bezpośrednich, jak i sensów ukrytych, wyrażonych pośrednio. Wymaga od czytającego umiejętności wyciągania wniosków, czynienia porównań, rozważenia przyczyn i skutków, krytycznej oceny. Przy rozumieniu wszechstronnym czytający potrafi wychwycić i przeanalizować wszystkie wątki znaczeniowe w tekście, potrafi także wyjść poza ten tekst i umiejscowić go w szerszym kontekście. Jest to jednak możliwe jedynie wówczas, gdy wiedza czytelnika jest szersza niż ta zawarta w tekście, a jego zasób leksykalny bogaty. Ten typ rozumienia czytanego tekstu obejmuje również dokładne rozumienie pojedynczych słów i struktur.

Zarówno wskazane poziomy rozumienia czytanego tekstu, jak i stopnie jakości rozumienia zależne są od sytuacji, w której się czyta, od osobistych predyspozycji czytającego (w tym od jego wprawy w czytaniu - przygotowania

^x E. Tymoctko-Tichoniuk, Teoretyczne podstawy..., s. 95; A. .Scretny, li. Lipska, AHC metodyki iiiintz/iniii języka polskiego jako obcego, Kraków 2005, s. 201.

_Od {McyHAcji do metody - bliżej mfi ody

technicznego do czytania); od jego zasobu leksykalnego, znajomości struktur językowych i wiedzy gramatycznej (a więc przygotowania językowego); od stopnia koncentracji i zainteresowania treści;); od wiedzy, doświadczeń i umiejętności, które czytający już posiada, (czyli od przygotowania rzeczowego - wiedzy na dany temat, ogólnego wykształcenia), a także od potrzeb i oczekiwań, jakie czytanie ma zaspokoić i spełnić. Efektywność czytania zależy, więc od ogółu doświadczeń czytającego oraz od tego, w jaki sposób i w jakim celu zamierza on spożytkować czytanie.

Kształtowanie umiejętności skutecznego czytania ze zrozumieniem wymaga stosowania długotrwałych, systematycznych, zróżnicowanych ćwiczeń dostosowanych do możliwości językowych i intelektualnych uczniów.

Zapamiętajmy,

... że celem ćwiczeń rozwijających i doskonalących umiejętność rozumienia czytanego tekstu jest wykształcenie u uczniów pewnego zestawu umiejętności, które usprawnią proces odbioru różnego typu zapisanych komunikatów. Czytany tekst może stać się punktem wyjścia do rozmaitych ćwiczeń w mówieniu i pisaniu, w tym ćwiczeń leksykalnych, frazeologicznych, leksykalno-styli-stycznych, gramatycznych, kompozycyjnych, redakcyjnych. Przeprowadzane ćwiczenia, zarówno te bezpośrednio odnoszące się do czytanego tekstu ciągłego, jak i te zbudowane tylko na materiale słownikowym, mają służyć rozwijaniu umiejętności czytania globalnego, selektywnego oraz szczegółowego, sprzyjać lepszemu rozumieniu wewnętrznej organizacji tekstu, a także doskonalić umiejętność wydobywania i wykorzystywania informacji zawartych w tekście. Ich celem jest nie tylko doskonalenie umiejętności rozumienia czytanego tekstu przez uczniów (poprzez przygotowanie językowe), ale także iclt aktywizacja, pobudzanie do logicznego myślenia, doskonalenie uczniowskiej spostrzegawczości, uwagi i zapamiętywania.

Wdrażanie uczniów do czytania ze zrozumieniem nie może odbywać się w oderwaniu od innych ćwiczeń, które odgrywają ważną rolę w kształtowaniu tej umiejętności, w tym od ćwiczeń w zakresie poprawności językowej czy z ćwiczeń gramatyczno-ortograficznych. Tylko, bowiem znajomość form gramatycznych, poprawnej budowy ortograficznej wyrazów zapewni uczniowi szybsze i dokładniejsze uchwycenie sensu całego tekstu.

27

'/jtpmzamy na uaszt} stronę www.wydpcd.coni.pl