2009 12 12S

„Język Polski w Szkole IV-VI” R. X, nr A

ortogramów może być motywowana różnymi regułami ortograficznymi. Odmianą dyktanda-sprawdzianu jest dyktando zapobiegawczo-sprawdzające, angażujące pamięć długotrwałą. Uczniowie piszą ze słuchu tekst, z którym zapoznali się wcześniej, na przykład ułożone przez nich na lekcji wcześniejszej dyktando twórcze; tekst, który uzupełniali brakującymi ortogramami; ćwiczenie z podręcznika. Mieli więc możliwość zapoznać się z pisownią ortogramów, pojawiających się w tekście, utrwalić ją poprzez wielokrotne czytanie tekstu, pracę z nim. W trakcie dyktanda zapobiegawczo-sprawdzającego uczniowie muszą zatem wykazać się trwałością zapamiętywania tekstu, który był przedmiotem wcześniejszych ćwiczeń.

Zabawowy charakter ma dyktando dla ruchliwych, żartobliwie nazywane dyktandem z zadyszką. Ten rodzaj dyktanda nadaje się dobrze do przeprowadzenia w grupie, w trakcie rywalizacji na najszybsze i bezbłędne zapisanie prezentowanego tekstu. Zadanie przeprowadzamy w parach lub rywalizujących ze sobą drużynach (mogą to być grupy uczniów z danej klasy lub zespoły z różnych klas, a nawet szkół). Do przeprowadzenia tego dyktanda potrzeba więcej miejsca niż mamy do dyspozycji w klasie, zadanie można przeprowadzić na korytarzu szkolnym lub, jeszcze lepiej, w sali gimnastycznej. Dyktando to mocno angażuje pamięć emocjonalną (jeden z determinantów sprawności ortograficznej), która jest między innymi aktywizowana w trakcie współzawodnictwa, rywalizacji między uczniami.

Wówczas, gdy dyktando będą pisać zespoły dwuosobowe, partnerzy muszą najpierw między sobą ustalić, kto będzie osobą A, a kto B. Uczeń A będzie dyktować tekst uczniowi B. Tekst umieszczamy w odległości kilku metrów od osoby piszącej B, np. na drugim końcu sali gimnastycznej — dyktando przyklejamy taśmą klejącą do ściany lub wykładamy na stoliku. W momencie rozpoczęcia zadania uczeń A stoi przy tekście, natomiast uczeń B siedzi naprzeciw przygotowany do zapisania dyktowanego tekstu na kartce. Osoba A czyta sobie po cichu pierwszy fragment tekstu i jak najszybciej biegnie do osoby A, aby podyktować jej ten fragment. Gdy pierwszy fragment został podyktowany i zapisany, biegnie znów do kartki z tekstem, aby zapoznać się z drugą częścią, znowu przybiega do osoby B i dyktuje, co zapamiętała. Zabawa trwa tak długo, aż para ma na swojej kartce zapisany cały tekst. Nauczyciel powinien poprosić, aby przed zakończeniem uczniowie upewnili się, czy tekst zapisany jest bez błędów. Wygrywa ta para, która jako pierwsza zgłosi się z bezbłędnie przedyktowanym tekstem.

Zapraszamy na naszą stronę www.wydped.com.pl

60

Innym wariantem dyktanda dla ruchliwych jest rywalizacja drużynowa. W przygotowanym dyktandzie jest tyle zdań, ilu członków drużyny. Zawodnicy po kolei pokonują tor przeszkód (np. slalom, kozłowanie piłki, przewrót w tył itp.), na którego końcu umieszczony jest tekst dyktanda. Po przeczytaniu zdania zawodnik biegnie, by je zapisać. Jeżeli nie pamięta jakiegoś fragmentu, może podbiec do dyktanda raz jeszcze, ale także wykonując odpowiednie ćwiczenia na torzc przeszkód. Zabawa trwa tak długo, aż drużyna ma na swojej kartce zapisany cały tekst. Przed zakończeniem rywalizacji uczniowie mogą zespołowo sprawdzić, czy tekst jest zapisany bez błędów. Wygrywa ta drużyna, która jako pierwsza zgłosi się z bezbłędnie napisanym dyktandem.

Rywalizacja drużynowa może także przebiegać w jeszcze inny sposób. Podobnie jak wcześniej, w przygotowanym dyktandzie jest tyle zdań, ilu członków drużyny — dyktujących dyktando sekretarzowi. Zawodnicy po kolei pokonują tor przeszkód, na którego końcu umieszczona jest kartka z dyktandem. Po przeczytaniu zdania zawodnik biegnie, by je podyktować sekretarzowi. Może też podpowiadać sekretarzowi, jak powinien on zapisać poszczególne wyrazy. Jeżeli dyktujący zapomniał jakiegoś fragmentu dyktowanego tekstu, może podbiec do dyktanda raz jeszcze, ale także wykonując odpowiednie ćwiczenia na torze przeszkód. I tym razem rywalizacja trwa tak długo, aż drużyna ma na swojej kartce zapisany cały tekst. Przed zakończeniem rywalizacji uczniowie mogą zespołowo sprawdzić, czy tekst zapisany jest bez błędów. Zwycięża ta drużyna, która jako pierwsza zgłosi się z bezbłędnie zapisanym tekstem.

Dyktando dla spokojnych przeprowadzane jest tylko we współzawodniczących ze sobą parach. Uczniowie A i B siadają tak blisko, aby mogli opierać się o siebie plecami. Plecy partnerów powinny stykać się całą powierzchnią - wtedy nie będą mogli zerkać, co ma zapisane na kartce osoba dyktująca. Tekst będzie dyktowany na zmianę przez obie osoby. W tym celu nauczyciel powinien przygotować tekst w dwóch niepełnych wersjach. Dopiero suma tekstu osoby A oraz B daje całość. Najłatwiejszy wariant tego ćwiczenia wymaga, by na części A było zapisane co drugie zdanie (np. zdania o numerach nieparzystych), a na części B wpisane zdania pozostałe (w tym wypadku o numerach parzystych). Osoba A rozpoczyna od podyktowania ze swojej kartki pierwszego zdania, które zapisuje osoba B. Następnie dyktuje uczeń B. Uczniowie A i B zamieniają się rolami tak długo, aż zostanie podyktowany cały tekst.

Zapraszamy na naszą stronę www.vvydped.com.pl

61