20110130848

Ryc. 259. Jenot NyOmta procyonoHa z Ogrodu Fauny Polskiej w Myślęrinku. Pierwotnie występowa! we wschodniej Azji. Jako zwierzę futerkowe został zaaklimatyzowany w europejskiej części Rosji, skąd rozprzestrzenił się na zachód, docierając aż do Francji. W Polsce notowany od 1955 roku (fot, B. Z&Jóisia)

Jeżeli na mapie zaznaczymy stanowiska (miejsca występowania) danej jednostki systematycznej. a najbardziej skrajne punkty połączymy linią ciągłą, to wyznaczy ona granice zasięgu.

Zasięgi mogą obejmować występowanie gatunku, rodzaju, czy rodziny lub innej jednostki system*-tycznej (ryc. 260). Wielkość, kształt i granice zasięgów (ryt 261) są uzależnione od środowiska 1 wymagań

Ryt 260. Zasięg rodzaju Panthcra obejmuje zasięgi występowania tygrysa (P, tigria), lamparta (P.

^fP~¹ Sępach (P ono). Zasięg tygrysa jest dągły (zwarty), dla rodzaju -

-358-

fj

. zasięgi

ciągle

Ryc 261. Różne rodzaje zasięgów

życiowych gatunku oraz od jego prężności biologicznej, w tym zwłaszcza od rozrodczości i śmiertelności. Zarówno kształt, jak i wielkość zasięgu nie są stałe W sprzyjających warunkach i przy wysokiej rozrodczości osobników jest dużo. Zajmują więc one sąsiednie okolice tak daleko, aż natrafią na mniej odpowiednie środowisko. W warunkach niekorzystnych jest odwrotnie, wysoka śmiertelność powoduje cofanie się do poprzednich rejonów. Dlatego granice zasięgów są płynne, chyba że jedną z nich stanowi zupełnie odmienne środowisko, np. wybrzeże marskie.

Duże zasięgi mają gatunki curytopowc, mogące bytować w różnych środowiskach i skutecznie konkurować z innymi lub też gatunki stosunkowo młode, o dużej tendencji do rozprzestrzeniania się. Zasięg taki może mleć także i gatunek stary, który miał dużo czasu na zajęcie różnych terenów.

Gatunki roślin i zwierząt, które zasiedlają cały świat nazywamy gatunkami kosmopolitycznymi.

Zastanów się

Dlaczego kosmopolityzm jest zawsze związany z dużą tolerancją na czynniki ekologiczne 1 z dużymi zdolnościami adaptacyjnymi?

Do gatunków kosmopolitycznych zalicza się myszołowa, jaskółkę brzegówkę oraz wiele mikroorganizmów, niektóre mszaki (np. porostnica wielokształtna), paprocie (np. orlica pospolita), wiele roślin wodnych (np. niektóre rdestnice, rogatek sztywny, rzęsa mniejsza), bagiennych (np. trzcina), a także rudcralnych, przydrożnych i chwastów (np. wiechlina roczna, pokrzywa zwyczajna, rdest ptasi, babka zwyczajna, mniszek lekarski). Gatunki kosmopolityczne często rozprzestrzeniają się z udziałem człowieka, np. szczur wędrowny, mucha domowa, pchła, czy też niektóre chwasty i rośliny rudeialne (babka większa). Duże i ciągle zasięgi mają wśród ssaków rodziny myszowatych i niektórych nietoperzy, a wśród ptaków - sokoły i kukułki; ich zasięgi obejmują cały świat Zasięg bukowatych jest też dągly, ale omie) rozległy (ryc 262).

Jedną z przyczyn powstawania małych zasięgów jest Izolacja niewielkich populacji przez ich odcięcie na poszczególnych obszarach, np. na wyspach. Przykładem jest tu charakterystyczna fauna Wysp Galapagos lub Innych wysp oceanicznych.

Gatunek lub inny takson, który ma zasięg ograniczony do pewnego niewielkiego obszaru, to endemit

I

I

I

i

-359-