202 203

Przesłuchanie dziecka dziecka-świadka przez strony powinny być zadawane za pośrednictwem sądu.

D. Faza czynności końcowych

Podczas czynności końcowych przesłuchujący sprawdza, czy nie zachodzi potrzeba uzupełnienia czynności. W postępowaniu przygotowawczym świadek powinien zapoznać się z protokołem przesłuchania poprzez osobiste odczytanie. W wyjątkowych wypadkach protokół należy mu odczytać (jeżeli świadek ma kłopoty ze wzrokiem, protokół jest dla świadka mało czytelny). W przypadku przesłuchania dziecka protokół powinien odczytać rodzic czy opiekun, jeżeli uczestniczył w przesłuchaniu. Jednak zdaniem F. Amt-zena, w przypadku zeznań dzieci i młodzieży w sprawach przestępstw seksualnych, rodzicom lub osobom towarzyszącym nie powinno się umożliwiać bezpośredniego wglądu do protokołu ani ustnie informować o szczegółach tam zawartych. Ma to zapobiec w przyszłości ewentualnej zmianie zeznań. Rodzice znając bowiem treść zeznań mogą wpływać na zmianę zeznań dzieci w przyszłości, gdy stwierdzą, że zeznania szkodzą prestiżowi rodziny.¹

Po przesłuchaniu przesłuchujący powinien podziękować świadkowi za złożenie zeznań, podkreślić ich znaczenie dla sprawy i uprzejmie pożegnać.²

6. Przesłuchanie poznawcze (cognitive interuiew)

Przesłuchanie poznawcze jest techniką przesłuchania, opartą na zasadach psychologii, a opracowaną przez R. Fischera i E. Gei-selmana. Podstawą przesłuchania poznawczego przedstawione poniżej formy aktywizacji śladów poznawczych:

-    odtworzenie w myśli otoczenia i wszelkich osobistych doznań doświadczonych w czasie przestępstwa,

-    zachęcenie do relacjonowania każdego szczegółu niezależnie od tego, jak mało znaczący może być dla głównego wydarzenia,

Przesłuchanie poznawcze (cognitwe interyiew)

-    próba uporządkowania przebiegu wydarzeń zgodnie z kilkoma różnymi kryteriami,³

-    próba relacjonowania wydarzenia z kilku różnych punktów widzenia, także z punktu widzenia innych uczestników lub świadków.⁴

Zasady te opierają się na takich podstawowych twierdzeniach, dotyczących procesów pamięciowych, jak:

-    trwałość obrazów pamięciowych uzależniona jest od innych towarzyszących obrazów, odtwarzanie jednych może przywołać inne, które mogą zastępować te pierwsze bądź się z nimi łączyć,

-    to, co znikło z pamięci, jest często zastępowane przez logicznie do siebie pasujące części, życzenia jednostki oraz pozostaje w ścisłym związku z jej uprzednim doświadczeniem,

-    zapomniane dane zastępowane są przez dane odpowiadające życzeniom i pozostające w związku z uprzednim doświadczeniem jednostki,

-    najbardziej trwałymi są obrazy pamięciowe, które zakorzenione są w naszej osobowości,

-    pamięć ulega zniekształceniom w ciągu całego życia człowieka.⁵

Przeprowadzone przez E. Geiselmana⁶ oraz innych badaczy doświadczenia wykazały większą skuteczność przesłuchania poznawczego w porównaniu z przesłuchaniem standardowym. Stąd też nadal prowadzone są badania, zmierzające do ulepszenia prze-

203

1

“⁴ F. Arntzen, Psychologia zeznań..., op. cit., s. 56.

2

W. Kołakowska, B. Lach, Psychologiczne determinanty..., op. cit., s. 21.

3

^8,6 Chodzi o próbę uporządkowania przebiegu wydarzeń w różnym porządku chronologicznym.

4

A. Baddeley, Pamięć. Poradnik użytkownika, Warszawa 1998, s. 174; także na ten temat: M. Steller, P. Wellershaus, Information Enhancemenl and Credibility Assessment of Child Sta-tements: The Impact of the Cognitwe Interoiew Techniąue on Criteria-Based Contenl Analysis, materiały z konferencji naukowej: Psychology and Law, Oxford, 16-19 september 1992.

5

^8,8 T. Jaśkiewicz-Obydzińska, Przesłuchanie poznawcze (cognitive inleroieio), niepublikowany wykład opracowany dla celów szkolenia prokuratorów w ramach zajęć z psychologii; materiał udostępniony przez autorkę, Kraków 1997, s. 1-2.

6

A. Baddeley, Pamięć..., op. cit., s. 174.