3

74

Nowoczesna elektrołerapta. Wybór zagadnień

się z zastosowaniem pola interferencyjnego statycznego lub dynamicznego. jak również stercointcrfcrcncyjnego (generowanego w trzech obwodach), gdzie wektor interferencji posiada skomplikowaną strukturę i dynamikę przestrzenną.

W zwalczaniu bólu korzystne są też modulowane unipolarnie lub bipolarnie sinusoidalne prądy średniej częstotliwości, o częstotliwości podstawowej 5 IdHz, modulowane zmienną częstotliwością (od kilku do 500 Hz)

Osobną metodą clcktroanalgctyczną jest stymulacja rdzenia kręgowego, wprowadzona w 1967 r. przez Shealy'ego i wsp. (28,29). Wszczepiali oni elektrody stymulujące podoponowo u chorych z ciężkimi zespołami bólowymi różnego pochodzenia. Ich następcami byli: Nashold i wsp (stymulacja rdzenia i stożka rdzeniowego) [16,18], Miles i wsp (15), Long i Hag fors (stymulacja rdzenia, mózgowia, a także TES nerwów obwodowych i kręgosłupa) |12] oraz Young i wsp. (37, 38,39] i wielu innych. W związku z dużym ryzykiem stosowania, ten rodzaj clcktrostymulacji ma znacznie zawężone wskazania, w porównaniu z innymi metodami. Badacze stosują tu zwykle bodźce prostokątne o amplitudzie 0,2-6 V i szerokim zakresie niskich częstotliwości (1-120 Hz)

Przeciwbólowe działanie prądów niskiej i średniej częstotliwości zwykle tłumaczy się podniesieniem progu pobudliwości zakończeń nerwowych, adaptacją włókien czuciowych, blokadą przewodzenia bólu według teorii Melzacka i Walla, Kerra, Mana i Chena, a ponadto wzmożeniem wydzielania opioidów (endorłin). których wyższe stężenie po clcktrostymulacji wykazano doświadczalnie (4,21,33].

Piśmiennictwo 4. Farmakoterapia bólu. rod. Worz, PZWL. Warszawa 1992. - 5 Fields H.L, Adams J E , Hosobuchi Y.\ Pcriphcral ncrvc and cutaneous electrohypalgesia. Adv Ncurol 1974, 4. 748-754. - 6. Fox E.J., Melzack R:. Transcutancous clcctncal stimulation and acupuncturc: Comparison of Ireaimcnl for low-back pam. Pain 1976, 2, 141-148 - 7. łggoA.: Cntical rcmarks on the gale oontrol tlicory. |m.:) Pain: Basic pruicipłcs-Pharmacology-Thcrapy. cd Janzen R, Kr idei IV. D., Hen A.. Steichele C. PayneJ.P.. Burt RAP., Churchill Uvtng-stone, London. Goorg Thicmc Publ. Stuttgart 1972. 127-128. - 8. Kunbauer R Zastosowanie przezskómcj elektrycznej stymulacji celem zmniejszenia bólu pooperacyjnego. Ancst. Reanim. Intcn. Tcrap 1977, 4. 7-9. - 9. Umer M., lx>ng DM.: Transcutancous ncural stimulation for relief of pain IEEE Trans. Biomed. Engn. 1976. 4. 341-345. - 10. LoeserJ.D., Black R.G., Chri-stman A.: Relief of pain by transcutaneous stimulation J. Neurosurg 1975. 42. 308-314

II Long DM.. Caroian M.T.: Cutaneous afferent stimulation in the trcatmcnl of chronic pain. Adv. Ncurol. 1974, 4. 755-759. - 12, lx>ng DM., Hagfors N Electrical stimulation in the ncrvous system: The cunent status of cloctrical stimulation of the nervous system for relief of pain. Pain 1975, 1. 109-123. - 13. Melzack R.. Wall PD.: Pain mcchanisms: A new thoory Science 1965. 150. 971-979 - 14. Meyer G A , Fields H.L : Causalgia treated by sdcctivc largc fibrę stimulation of pcriphcral ncrvc. Brain 1972. 95. 163-168. - 15. Miles J. et al: Pain relief by implantcd electrical stimulators. Lancet 1974. Apr 27. 777-779. - 16 Nasnold B.S.. Friedman //.: Dorsal column stimulation for control of pain. J. Neurosurg. 1972. 36. 590-597. - 17. Nashold B.S, Goldner J.L.: Electrical stimulation of penphcral ncr.cs for relief of inlractable chronic pam. Mcd. Instr 1975, 5. 224-226. - 18. Nashold B.S. et al. Electrical stimulation of the conus medullaris in the paraplegic. Appl. Ncu-rophys 1977/1978, 40, 192-205 - 19. Nathan P W . Wall P.D. Trcatmcnl of post-hcmctic ncuralgia bv prolongcd eleetne stimulation. Br Mcd J. 1974. 3. 645-647. - 20. Nie bon K.D., Adams J.F. Hosobuchi Y.: Phantom limb pain: Trcatmcnl with dorsal column stimulation I. Neurosurg 1975. 42. 301-307.

21. Pain: Basic principtes-Pharmacology-Thcrapv. cd. Janzen R., Keidei W.D., Hen A . Steichele C. PayneJ.P.. Burt RA P. Churchill Living-stonc. London. Georg Thicmc Publ.. Stuttgart 1972. -22. Rutkowski B.. Brzoza R. Chmiel A. Elektryczna stymulacja w zwalczaniu bólu przewlekłego. Pol. Tyg. Lek 1978. 14. 547-550. - 23. Schmeramalyse. cd. Janzen R . Georg Thieme Veriag. Stuttgart. 1966. - 24 Schmidt RF.: Aspekty fizjologiczne i patofizjologiczne bólu, |w:| Farmakoterapia bólu. red. Wórz R. PZWL. Warszawa 1992, 17-53.    25 Schmidt R.F.: The gale control tlicory of pain: An

unlikelv hypothesis. lin;I Pain: Basic pnnaples-Phamiacology-Thcrapy. ed. Janzen R.. Keidei W.D.. Hen A., Steichele C, PayneJ.P., Burt RAP., Churchill Livingstonc, London. Goorg Thicmc Publ. Stuttgart 1972. 124-127. - 26. Sheafy C.N.: The viability of extemal cloctrical stimulation as a thcrapcutic