3

74 Nowoczesna elektroterapia. Wybór zagadnień

się z zastosowaniem pola interferencyjnego statycznego lub dynamicznego, jak również stercointerfcrcncyjnego (generowanego w trzech obwodach), gdzie wektor interferencji posiada skomplikowaną strukturę i dynamikę przestrzenną.

W zwalczaniu bólu korzystne są też modulowane unipolarnie lub bipolarnie sinusoidalne prądy średniej częstotliwości, o częstotliwości podstawowej 5 kHz, modulowane zmienną częstotliwością (od kilku do $00 Hz)

Osobną metodą clcktroanalgctyczną jest stymulacja rdzenia kręgowego, wprowadzona w 1967 r. przez Shcaly‘ego i wsp. (28.29) Wszczepiali oni elektrody stymulujące podoponowo u chorych z ciężkimi zespołami bólowymi różnego pochodzenia. Ich następcami byli: Nashold i wsp (stymulacja rdzenia i stożka rdzeniowego) (16,18), Miles i wsp (I5J, Long i Hagfors (stymulacja rdzenia, mózgowia, a także TES nerwów obwodowych i kręgosłupa) (12) oraz Young i wsp. (37, 38.39) i wielu innych. W związku z dużym ryzykiem stosowania, ten rodzaj clcktrostymulacji ma znacznie zawężone wskazania, w porównaniu z innymi metodami Badacze stosują tu zwykle bodźce prostokątne o amplitudzie 0,2-6 V i szerokim zakresie niskich częstotliwości (1-120 Hz)

Przeciwbólowe działanie prądów niskiej i średniej częstotliwości zwykle tłumaczy się podniesieniem progu pobudliwości zakończeń nerwowych, adaptacją włókien czuciowych, blokadą przewodzenia bólu według teorii Melzacka i Walla, Kerra, Mana i Chena, a ponadto wzmożeniem wydzielania opioidów (endorfm). których wyższe stężenie po clcktrostymulacji wykazano doświadczalnie (4,21,33).

Piśmiennictwo

nej Pol Tyg. Lek 1979, 36.    _ _________ .............

czenic bólu przewlekłego Ter. Leki 1979. 1, 14-21. - 3. Ersek RA: Low-back pain Transcuuuieous ncuro-stimulation. Orthop Rcv 1976. 12. 27-31 4. Farmakoterapia bólu. rod. Won, PZWL, Warszawa 1992. - 5 Ftelds H.L., Adams JE., Hosobucht Y. . Pcnphcral ncrvc and cutancous clcctrołiypalgcsia. Adv Ncurol. 1974. 4. 748-754. - 6. Fox EJ.. Metzack R:. Transcutancous clcctncal stimuJation and acupuncturc: Companson of trcatmcnl for low-back piun. Pain 1976, 2, 141-148 - 7. Jggo A.: Cntical rcmarfcs on the gate oontrol thoory. (in.:| Pain: Basic pana plcs-Pharmacology -Thcrapy. cd. Janzen R, Ketdel W.D., Hen A.. Steichele Ć, PavneJ.P. Burt RA.P, Churchill Uvtng-stone. London. Ooorg Thicme Publ. Stuttgart 1972. 127-128. - 8. Kunbauer R Zastosowanie przezskómcj elektrycznej stymulacji celem zmniejszenia bólu pooperacyjnego. AncsL Reanim. Intcn. Tcrap 1977, 4 . 7-9. - 9. Umer M, Long DM:. Transcutancous ncural stimulation for relief of pain IEEE Trans. Biomed. Engn. 1976. 4. 341-345. - 10. LoeserJ.D.. Black R.G., Chri-stmanA.: Relief of pain by transcutaneous stimulation J. Neurosurg. 1975, 42. 308-314

11 Long DM.. CarolmM.T.: Cutancous afferent stimulation in the trcatmcnl of chronic paui Adv. Ncurol. 1974. 4. 755-759. - 12. tang DM.. Hagfors N Elcctrical stimulation in the nersous system: The currcnt status of clodncai stimulation of the nervous system for relief of pain. Pain 1975. I. 109-123. - 13. Melzack R.. Wall PD.. Pain mcchanisnts: A new thoory Science 1965. 150. 971-979 - 14. Meyer GA , Ftelds H.L. Causalgia treated by sclcctivc large fibrę stimulation of pcnphcral ncrvc. Bram 1972. 95. 163— 168. - 15. Miles J. et al Pain relief by implantcd clcctncal stimulators. Lancet 1974. Apr 27. 777-779 - 16. Nashold B.S. Friedman //.: Dorsal column stimulation for control of pain. J. Neurosurg. 1972. 36. 590-597. - 17 Nashold B.S. Goldner J.L.: Elcctrical stimulation of pcnphcral ncrves for relief of inlractablc chronic pain. Mcd. Instr 1975, 5, 224-226. - 18. Nashold BS. et al Elcctrical stimulation of the conus medullans in the paraplegic Appl Neu-rophys. 1977/1978, 40, 192-205 - 19. Nathan PW. Wall P D Trcatmcnl of post-hcmctic ncuralgia bv prolongcd eleetne stimulation. Br Mcd J 1974, 3, 645-647. - 20. Nklson K.D.. Adams J.F. Hosobuchi } Phantom limb pain: Trcatmcnl wilh dorsal column stimulation ). Neurosurg 1975. 42. 301-307.

21. Pain Basic principks-Pharmacology-Thcrapv. cd Janzen R., Ketdel W.IX. Hen A.. Slelchele C. PayneJP.. Burt RA P, Churchill Lmng-stonc. London. Georg Thicme Publ.. Stuttgart 1972. -22. Rutkowski B . Brzoza R. Chmiel A. Elektryczna stymulacja w zwalczaniu bólu przewlekłego. Pol Tyg. Lek. 1978. 14. 547-550. - 23. Schmerzanalysc. cd. Janzen R . Georg Thicme Veriag, Stuttgart, 1966. - 24 Schmidt RF: Aspekty fizjologiczne i patofizjologiczne bólu, |w:| Farmakoterapia bólu. red Wón R. PZWL. Warszawa 1992, 17-53. - 25 Schmidt R.F.: The gate control theory of pain An unlikely hypolhesis. lin;I Pain: Basic pnnciples-Pharmacology-Thcrapy. ed. Janzen R„ Keidel W.D.. Hen A.. Steichele C, Payne J.P., Burt RA P.. Churchill Livingstonc, London. Goorg Thicme Publ. Stuttgan 1972. 124-127. - 26. Shealy C.N.: The viability of extemal elcctrical stimulation as a thcrapcutic