43 (46)

///. Obowiązywanie konstytucji 43

nia wstępu, bo może on służyć jako istotna wskazówka aksjologiczna w procesie interpretowania pozostałych (ujętych w artykuły) postanowień konstytucyjnych.

Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku zawiera obszerny Wstęp - jego przyjęcie było zresztą podstawą kompromisu umożliwiającego uchwalenie konstytucji. Zawiera on treści o różnym charakterze. Niektóre sformułowania odnoszą się do polskiej historii i tradycji, w tym kontekście widzieć należy odwołanie się do Boga (tzw. invocatio Dci), a także nawiązanie do tradycji I i II Rzeczypospolitej, a pominięcie okresu PRL. Inne określają cele i nadzieje związane z przyjmowaną konstytucją (zagwarantowanie praw obywatelskich, rzetelność i sprawność działania instytucji publicznych), podstawy aksjologiczne jej unormowań (poszanowanie wolności i sprawiedliwości, współdziałanie władz, dialog społeczny, zasada subsydiarności), związki z prawem natury (nawiązanie do przyrodzonej godności człowieka). Wstęp wyraźnie też wskazuje na n i: konstytucji jako najwyższej (podstawowej) ustawy państwa. Niewiele z tych postanowień ma charakter samoistnie normatywny, wszystkie jednak powinny-być traktowane jako podstawowa wskazówka dla procesu stosowania dalszych postanowień konstytucyjnych i dla określenia systemu wartości wynikającego z konstytucji.

31. Będąc ustawą (aktem normatywnym), konstytucja musi być stosowana przez wszystkie organy władzy publicznej i inne podmioty, które są adresatami zawartych w niej norm i zasad. Stosowanie konstytucji to coś więcej niż jej przestrzeganie. Polega ono nie tylko na zakazie podejmowania działań czy unormowań sprzecznych z konstytucją oraz na obowiązku podejmowania działań i unormowań służących realizacji postanowień konstytucyjnych. Stosowanie konstytucji to także powoływanie norm i zasad konstytucji jako bezpośredniej podstawy dla działań, rozstrzygnięć czy unormowań, gdzie tylko jest to możliwe. Tym samym nowoczesne pojmowanie stosowania konstytucji odrzuca koncepcję pośredniczącej roli ustaw zwykłych (koncepcja ta traktuje konstytucję jako akt adresowany przede wszystkim do ustawodawcy zwykłego, więc parlamentu, a dopiero rozwinięcie postanowień konstytucyjnych w ustawach zwykłych pozwala na ich stosowanie przez inne organy i przez obywateli - konstytucja jest więc stosowana za pośrednictwem ustaw).

Koncepcji tej przeciwstawiana jest zasada bezpośredniego stosowania konstytucji: w tych wszystkich wypadkach, gdy postanowienia konstytucyjne są sformułowane w sposób na tyle precyzyjny i jednoznaczny, by możliwe było ich odniesienie do konkretnych sytuacji zachodzących w rzeczywistości prawnej, podmiot stosujący prawo powinien oprzeć swe działania (rozstrzygnięcia) bezpośrednio na takim postanowieniu konstytucyjnym, a dopiero w drugiej kolejności powinien powołać odpowiednie postanowienia ustaw zwykłych. Przy takiej koncepcji konstytucja może znajdować ciągłe zastosowanie w działalności wszystkich organów władzy publicznej, a podstawowa rola w tym zakresie musi przypaść sądom.

Sądowe stosowanie konstytucji może przybierać trojaką formę.

Po pierwsze, może ono polegać na stosowaniu normy konstytucyjnej jako samoistnej podstawy rozstrzygnięcia - będzie to miało miejsce wówczas, gdy norma konstytucyjna jest sformułowana w sposób pozwalający na jej samoistne stosowanie, a ustawodawstwo zwykłe nie reguluje danej kwestii lub reguluje ją tylko częściowo. Bezpośrednie stosowanie konstytucji nie prowadzi do wskazywania konfliktu między