CCF20090331000j

istnieje znak, przedmiot (podstawa znaku) i interpretant fto zna-czy inny~znakT na który można przełożyć znak wyjściowy). In-

\o

dzy znakiem a przedmiotem w teorii Peirce'a wiążę się ż procesem interpretacji (semiozy): przekład znaku na inne znaki jest faktem hjgtóryoznym/>?fia>7Prii^ zpakn zmienia się wraz z postępem wiedzy i rozwojem doświadczeń. Filozof nie utożsarnlaTsdnak procesu semiozy z indywidualnymi użyciami znaków: interpretacja zależy od systemu, stałego repertuaru. Dlatego ma charakter obiektywny, tak jak obiektywny, związany z życiem społeczności, charakter mają zmiany i przesunięcia znaczenia.

względem, wskazuje na humanistyczny wymiar semiotyki. Pojawia się problem podmiotu, który używa”danego znaku do poro

zróżnicowania wewnątrz systemu ujawniającego się w odrębnych formach znaczących. aPeiree mówi o relacji „triadycznej":

terpiretant to niekoniecznie pojęcie: ostatecznym interpretantem („dynamicznym") jest pewien nawyk posfępgwanlF^w^/y/óływa-ny przez znak. Pojęcie to interpretant bezpośredni: „Znaczenie jest ideą, która wiąże znak ze swym obiektem przez proste założenie, decyzję czy przekonanie"¹². Peirce stwierdza, że rełacia znak—obiekt nie iest stałam^: cjla de..Srnissure’a^stpsuneiy. znacząc.^ T^pac^one^ był^ njęzpaieijny^' niezależny od posługiwania'się' znakrem, ^yz^ony^pr|^z ^nwer^ę. Dynamiczność relacji mię

•yn    a nr70^TYłmfai¥t tar    ftr < o'7/n lem rr-r-

Triadyczna koncepcja znaku odegrała istotną rolę w teorii komunikacji. Peirce podkreślał komunikacyjne przeznaczenie zna-ków. "Pisał: „Znak zwraca się do kogoś, to znaczy, tworzy w umyśle innej osoby znak ekwiwalentny lub bardziej rozwinięty"¹³. Twierdzenie, że znak zastępuję coś dla kogoś pod jakimś zumienia się z innym podmiotem, do oddziaływania na niego, do zmiany jego nawyków. Prowadzi to do zagadnień społeczności historycznej, która uczestniczy w procesie semiozy, to znaczy w akcji, która zachodzi między znakiem, jego obiektem i interpretantem, w stale ponawiających się aktach nadawania znaczenid (interpretacji).

Peirce wyróżnił trzy typy znaków. Pierwszy z nich stanowią indeksy (wskaźniki), znaki manifestujące bezpośrednia obecność swych obiektów, w których związek między przedmiotem a sa-mym znakiem jest faktyczny (kurek na Kościele, Który wskazuje kierunek wiatru). Nastgpnie Peirce wyróżnia ikony: znak odtwa-

rza tu, a raczej uczestniczy, we-wćisnna-iarh przedmiotu. Ikonem jest obraz, model, diagram czy wzór algebraiczny. Znak w zna-czeniu de Saussure'a to Peirce'owski symbol, w którym związek miedzy tym, co znaczy, a przedmiotem opiera sie na zasadzie konwencji czy nawyku, na zasadzie prawa, Symbol nazywa Peirce znakiem we właściwym sensie²⁴. Łatwo zauważyć, że pojęcie symbolu, używane w filozofii pragmatycznej, ma znaczenie przeciwne wobec tego, które przypisywał mu de Saussure. Dla lingwisty symbol iest znakiem motywowanym naturalnie, dla Peirce'a — arbitralnym. Filozof amerykański zaznacza, że podział znaków nie jest wyłączny, że ikon zawiera np. pewne właściwości symbolu, a wskaźnik nie zawsze da się odróżnić od ikonu. Klasyfikacja znaków odegrała ważną rolę w rozwoju semiotyki, a kategorie symbolu i ikonu zastosowane do interpretacji dzieł sztuki odsłoniły istotne właściwości przedmiotów artystycznych, także utworów literackich.

Według ucznia Peirce’a, Charłesa Morrisa, znak ma trzy odniesienia, które tworzą trzy dziedziny semiotyki. Relacja znaku do jego podstawy fobiektu! nazwana jest semantyczną. W rela-cji tej pośredniczy interpretant (znaczenie), w związku z tym znak j,oznacza coś pod jakimś względem", iest znakiem danego przedmiotu nie jako całości, lecz zastępuje jego pewne aspekty. ^idmesiąniA^Ctą^    ^systepiig_Ęzy^--wąi-^*'

powiedz! —^o^redacjk^^

stwierdza, że semiotyka jako* wiedza ogólna powinna zajmować się wszystkimi wymiarami znaków (semantycznym, syntaktycz-nym i pragmatycznym) występujących w sztuce, literaturze, moralności, religii¹⁵.

W artykule Znak w wyobraźni Roland Barthes odwołując się do ustaleń de Saussure‘a, pisze o relacji wewnętrznej znaku, czyli o stosunku między znaczącym i znaczonym: iest to .relacja symboliczna. Relacja paradygmatyćżńa (zewnętrzna i potencjalna) łączy .„„dany znak ze swoistą rezerwą innych znaków, z której zo-staje wyrwany w celu umieszczenia go w wypowiedzi¹'. Relacja syntagmatyczna (aktualna),,„...wiąże dany znak z pozostałymi znakami, które poprzedzają go lub.....następują po nim w zdaniu”¹⁶.

Strukturalista nie pisze o relacji pragmatycznej, chociaż sama

16 Teorie badań 241