CCF20091001010 tif

stosunki znaku do tego, czego jest on znakiem — wymiar pragmatyczny, to jest stosunek lub stosunki zachodzące między znakiem a jego użytkownikami, mianowicie nadawcami i odbiorcami; wreszcie wymiar syntaktyczny, to jest stosunek lub stosunki, których członami są z jednej strony dany znak* z drugiej zaś strony inne Znaki, Pierwszym wymiarem i odpowiednimi stosunkami pierwszego rodzaju zajmuje się według Morrisa semantyka, drugim — pragmatyka, trzecim' — syntaktyka (tak. nazywał Morris ten trzeci dział —. „syn-taktyka”, nie, zaś „składnia” czy „syntaksa”, trochę dlatego, by zachować podobne brzmienie wszystkich trzech terminów, trochę dlatego, żeby zaakcentować, iż chodzi tu o rozważania na temat budowy wyrażeń, a nie

0    samą ich budowę, a trochę dlatego, żeby » zasygnalizować, iż nie chodzi tu o tradycyjną składnię jako dział gramatyki tego lub owego języka etnicznego, ale o szerszy i ogólniejszy zespół rozważań). Na koniec Morris utrzymywał, że semiotyka składa się z wymienionych właśnie trzech działów: syntaktyki, semantyki

1    pragmatyki.,

Nie ma wątpliwości, że w rozważaniach Morrisa termin „semantyka” występuje w węższym znaczeniu; nie jest on nazwą całej nauki o znakach —■ taką nazwą jest słowo „semiotyka” — lecz jednego z trzech działów tej nauki. Na tym stanowisku pozostał Morris i później; semantykę określał jako dział semiotyki zajmujący się znaczeniem' znaków (Morris, 1971:366).

' Pogląd ten, jak i pomysł podziału na trzy części, mógł zaczerpnąć od Peirce’a, który; wprawdzie nie posługiwał się słowem „semantyka”, ąle wyodrębniał odpowiedni zespół rozważań w obrębie semiotyki. Pisał mianowicie,

że jeden z jej działów stanowi nauka o prawdziwości, reprezentowania, a więc o tym, jakie warunki muszą zastać spełnione, aby dany znak odnosił .się. do pewnego przedmiotu (Peirce, 1931-5:2:229). Peirce z kolei miał niejednego poprzednika, który w sposób mniej lub bardziej wyraźny odróżniał wymienione trzy grupy zagadnień, a wśród nich grupę semantyczną, nie używając zresztą tej nazwy. Do poprzedników tych należą John Stuart Mili, Gottfried Wilhelm Leibniz, Thomas Hobbes, John Locke, a w średniowieczu uczeni zajmujący się gramatyką spekulatywną. i doktryną na temat tew. supozycji terminów, w starożytności zaś wielu filozofów oraz retorów.

Dokonane przez Morrisa rozróżnienie trzech działów semiotyki, a w związku z tym przeciwstawienie terminów „semiotyka” jako nazwy nauki o znakach oraz „semantyka” jako nazwy jej działu, zostało przyjęte przez Rudolfa Car-napa, który książkę swą z r. 1942 zatytułował Inlroduction to semantics (Wstęp do semantyki]), wypełniając ją rozważaniami na temat stosunku wyrażeń do ich pozajęzykowych odpowiedników, którymi — według ówczesnych poglądów Carnapa — mogą być pojedyncze rzeczy, własności, relacje, funkcje fizykalne i sądy logiczne. Nie ma natomiast w tej książce mowy arii o użytkownikach wyrażeń, ani o stosunkach zachodzących między samymi wyrażeniami; widać stąd, jak rozumie jej autor słowo „semantyka”, którego użył w tytule: z całej semiotyki została uwzględniona tylko semantyka w węższym sensie, pominięte zaś pragmatyka i syntaktyka (Carnap, 1942).

Inne znaczenia słowa „semantyka”

Morrisowsko-Carnapówskie rozumienie wyrazu „semantyka” w odróżnieniu od „semioty-

23