CCF20091002034 tif

wiamy ze sobą dwa przedmioty. Metonimia stanowi relację zastępowania wyrażeń, uprawnioną z uwagi na to, że to, do czego się odnoszą, pozostaje w związku części i całości; część zaś i całość w tym chociażby są podobne, że przestrzennie i strukturalnie związane w obrębie tego samego bytu. Za każdym więc razem w grę wchodzi wspólność pewnej ważnej cechy, pewnej istotnej własności, występującej tak w symbolu, jak w tym, co symbolizowane. Dotyczy to oczywiście również symbolów takich jak Niobe — uosobienie boleści macierzyńskiej, które swą funkcję zawdzięczają temu, iż skupia się w nich, potęguje i wyraziście uwydatnia pewna cecha.

Alegoria i emblemat; herb, insygnium i godło; order, medal i odznaka; tonsura księdza i piętno niewolnika; wyrażenia języka naturalnego pisane i mówione; znaki algebraiczne i logiczne wszystkie te tak różne rzeczy bywają wymieniane jako gatunki symboli. A obok nich jako symbole występują ciała niebieskie, strony świata, zjawiska przyrody, rośliny i zwierzęta, minerały i drogie kamienie, twory fantazji, kolory, dźwięki i zapachy, liczby i figury geometryczne — przedstawiane w sztukach, używane w liturgii,, obecne w świecie mitów i legend. Symbolami szatana były żmija, wąż, wieloryb, kozioł, nietoperz, pies, żaba, ropucha, krokodyl, jeż, leopard, niedźwiedź, lis, dzik, małpa, smok, bazyliszek, sfinks, centaur, satyr, syrena... Perła mogła symbolizować Słowo Boże, Królestwo Niebieskie, Chrystusa, Hostię, Matkę Boską, duszę... Malowidło lub płaskorzeźba, przedstawiająca skrzydlatego lwa, była w interpretacji dosłownej podobizną skrzydlatego lwa, w interpretacji alegorycznej godłem św. Marka, w interpretacji moralnej — symbolem siły i w. interpretacji mistycznej symbolem Chrystusa Ukrzyżowanego” (Walłis, 1973: 96.) „W scenach ze Zwiastowaniem widzimy często przedstawione ze skrajnym realizmem miednicę i ręcznik: są to symbole czystości moralnej Marii. W Zaślubinach Arnolfinich Jana van Eycka jedyna płonąca w żyrandolu świeca symbolizuje Chrystusa. Przeciwieństwo przedstawionych w obrazach religijnych budowli romańskich i gotyckich symbolizowało antytezę judaizmu i chrystianizmu” (Wallis, 1973:97). „We flamandzkich i holenderskich martwych naturach XVII wieku bukiet kwiatów symbolizował przemijanie rzeczy. Ptak lub motyl

—    duszę. Jabłko było symbolem grzechu pierworodnego, chleb — ciała Chrystusa, wino —• krwi przelanej przez Chrystusa na krzyżu, szklana karafka — źródła życia. Gąsienicą symbolizowała żywot ziemski człowieka, poczwarka

—    śmierć, wyklucie się motyla z kokonu — zmartwychwstanie. Laur symbolizował sławę, wieczyście zielony bluszcz — nieśmiertelność” (Wallis, 1973:97—98).

Nic dziwnego, że takiej mnogości i różnorodności symboli nie mogło objąć jedno pojęcie. Zarysowały się więc rozbieżne tendencje.

I tak za symbole według jednych uchodzą rzeczy (Dąmbska), według drugich — zdarzenia lub zdarzenia i rzeczy (Morris), a według jeszcze innych — funkcje spełniane przez znaki (Buhler)..

Symbol raz bywa uważany za przeciwieństwo znaku ikonicznego (pierwszy pogląd Morrisa), a innym razem za przeciwieństwo sygnału (późniejszy pogląd Morrisa). Niekiedy znów mówi się, że znaki ikoniczne stanowią gatunek symboli i noszą wtedy nazwę symboli ikonicznych (Morris i Dąmbska). Kiedy indziej natomiast powiada się, że znaki ikoniczne, na równi zresztą z pozostałymi, np. umownymi, mogą jedynie reprezentować symbole i że wtedy mamy

171