CCF20091002042 tif

dem liczby pestek w pojedynczym owocu, to j wprawdzie zbiór rozpatrywany pozostanie ten | sam, ale będziemy musieli policzyć, czy więcej J jest owoców wielopeśtkowych, jabłek i gruszek razem wziętych, czy też jednopestkowych, wiś- 1 ni i śliwek. Jeśli okazało się, że więcej jest | tych pierwszych, to powiemy, że pod wzglę- _; | dem liczby pestek w zbiorze tym cechą ty po- ,| wą jest wielopestkowość.    |

Zwróćmy przy okazji uwagę na różnicę mię- I dzy cechą typową a cechą typologiczną. Jed- J nopestkowość występowała w . powyższym I przykładzie jako cecha typowa. Nie jest to jed- 1 nak cecha typologiczna, lecz klasyfikacyjna. J Dany owoc albo jest jednopestkowy, albo nie | jest. Nie może być ani mniej, ani bardziej jed- | nopestkowy niż inne. A wielopestkowość: czy | jest ona cechą klasyfikacyjną, czy też typolo- j giczną? To zależy, co się rozumie przez „wielo- | pestkowość”. Jeżeli „wielopestkowy” znaczy tyle co, „mający więcej niż jedną pestkę”, wówczas cecha wielopestkowość! jest cechą I klasyfikacyjną. Natomiast jeżeli „wielopestko- ; wy” znaczy „mający wiele pestek”, to własność wielopestkowości jest stopniowalna i typologiczna. Jak widać, cechy klasyfikacyjne, jak typologiczne mogą się stać cechami pod pewnym względem typowymi w danym zbiorze.

Z kolei można wprowadzić pojęcie przedmiotu typowego, zwanego krótko typem, w jednym z wielu znaczeń słowa „typ”. Gdybyśmy się ograniczyli do dwóch wspomnianych cech, to w rozpatrywanym zbiorze przedmiotem typowym byłoby każde jabłko. Dlaczego? Dlatego, po pierwsze, że pod względem rodzaju owoców należy do podzbioru najliczniejszego w tym zbiorze, mianowicie do jabłek. Po drugie zaś, pod względem liczby pestek należy — wraz z gruszkami do wielopeśtkowych, a te okazały się liczniejsze od jednopestkowych. Jednakże podczas gdy ta czy owa gruszka ma tylko jedną cechę typową — wielopestkowość, każde jabłko ma dwie cechy typowe w rozpatrywanym zbiorze: to, że jest jabłkiem, i to, że ma więcej niż jedną pestkę. Każde więc jabłko, a nie gruszka, będzie w przyjętych tu warunkach przedmiotem typowym.

Jak widać, gdy określony jest zbiór i podane względy, pod którymi pragniemy wskazać cechy typowe elementów tego zbioru, nie ma już teoretycznych przeszkód, by rozstrzygnąć, co jest w tym zbiorze przedmiotem typowym, czyli typem, pod podanymi względami. Będzie to przedmiot bądź przedmioty, którym przysługuje najwięcej cech typowych -—oczywiście ciągle pod podanymi względami i w rozpatrywanym zbiorze; stąd będą to przedmioty najbardziej reprezentatywne.

W tym wypadku mieliśmy do czynienia z tzw. typem realnym czy też konkretnym, mianowicie z rzeczywiście istniejącym przedmiotem, z jabłkiem. Typ, aby był realny, nie musi być płodem przyrody, jak owoc czy zwierzę. Można też za typ realny uznać tzw. martwy przedmiot, np. jakiś sprzęt czy narzędzie, a także zdarzenie; byleby pierwszy istniał, a drugie zachodziło.

Zdarza się jednak dosyć często, że w danym zbiorze nie jesteśmy w stanie wskazać typu realnego pod wybranymi względami. Okazuje się bowiem, zwłaszcza gdy lista owych względów jest długa, że żaden z elementów rozpatrywanego zbioru nas nie zadowala jako kandydat do roli typu realnego. Wyobraźmy sobie np., że cechami typowymi w tym zbiorze są a, b, c, d, e, f, zbiór zaś składa się z trzech elementów O, P, R. I oto O jdst ab, P jest cd, R jest ef. Żaden więc z przedmiotów nie jest bardziej od pozostałych* reprezentatywny. Każdemu brak większości cech typowych, za każ-

187