CCF20091006023 tif

puje w mowie zależnej, czy ogólniej ~ nie jest zdaniem podrzędnym.

Gdy natomiast dane zdanie stanowi cytat w mowie niezależnej, to ma ono inny nominat; jut nie wartość logiczną. Także gdy pewne zdanie | występuje w mowie zależnej, to traci swój | zwykły nominat, a zaczyna się. odnosić do no-minatu zależnego. To samo dotyczy wielu zdań podrzędnych, podczas gdy inne zdania podrzędne albo zachowują swój zwykły nominat — Prawdę czy Fałsz — albo mają zarazem dwa nominały: ów zwykły, a oprócz niego zależny.

Z pierwszym wypadkiem mamy do czynienia' w przykładach:

■ Jan mówi: „Cytryny zawierają witaminę C" albo

.Jan mówi: „Stół”.

Co jest nominatem każdego z wyrażeń przytoczonych w cudzysłowie w mowie niezależnej? Równokształtne z nim wyrażenie, ale już bez cudzysłowu. Nominatem więc przytoczenia „Cytryny zawierają witaminę C” jest zdanie Cytryny zawierają witaminę C, a dopiero ono ma swój zwykły nominat, tutaj — Prawdę. Nominatem zaś przytoczenia „Stół” jest słowo s t ó ł, a dopiero ono ma swój zwykły nominat — zbiór wszystkich stołów.

Kiedy z kolei rozpatrywane zdataie występuje w mowie zależnej, np. zdanie podrzędne „w Warszawie stale przybywa samochodów” w obrębie wypowiedzi złożonej „Jan mówi, że w Warszawie stale przybywa samochodów”, to — według Fregego — ma ono jako swój nominat nie wartość logiczną, lecz jsgd, sgasfiłB, zaś tego Zdania podrzędnego nie jest sąd; lecz znaczenie słów „sąd logiczny, iż w Warszawie stale przy^ bywa samochodów’’, będące tylko częśeią sądu logicznego, wyrażanego przez, całą wypowiedź

złożoną, Inaczej mówiąc, nominatem zależnym danego wyrażenia jest wówczas dawny, pierwotny sens tego wyrażenia,, ten, mianowicie sens, który onp ma, gdy występuje jako wyrażenie niezależne. Dotyczy to — zauważył Fre-ge — również|zdań nodrzednycht no takich słowach, jak „słys2^^,jp^ nym” jjwierżyc^^efeszyć się”, „żałować^ ",^bać się”, ,'iwmdśkówać”, „rozkazywać”, „prosić”, „nie pozwalać”, oraz

czy — jak je nazywają — pytań zawisłych, zaczynających się od słów ,^to”, ,,co”, „gdzie”, „kiedy”, ,,jąk” dtd.

Z kolei zdania ^podrzędne podmiotowe. mgjgdne,

i we przeważnie.—• iak wykazał Frege — me wyraitają ^pełnego sądu jako swego sensu i w związku z tym ich nominatem nie jest Prawda dni Fałsz. Oto np. w okresie warunkowym „Jeśli liczba jest mniejsza od 1, a Większa od 0, to jej kwadrat jest także mniejszy od 1, a większy od 0” zdanie podrzędne warunkowe, czyli poprzednik okresu warunkowego, zaczynający się od spójnika „jeśli”, nie ma pełnego sądu logicznego jako swego sensu, lecz wspólnie ze zdaniem nadrzędnym, czyli z następni-■ kiem, wyrażaŁterienjsadJkłg^^

\ci nie sa iuż sadami! Dzieje się tak — wyjaśniał foege na skutek nieokreśloności słowa „liczba”.

Kiedy indziej znów sens zdania podrzędnego jpbejmuje oprócz jednego sądu część drugiego; trzeba je interpretować dwojako i za nominat takiego zdania -—'.z jednej strony uzńlć War“ tpś.Ć, Jogięzną, a zatem nominat niezależny, z drugiej źaś sąd, a katem nominat zależny. Oto np. w wypowiedzi złożonej „Jj«Lji§, AudgUże 3gręsywnę rastą;WLęJlią_iją^

3zić,..pstąpu|ąc im na/. kaźdyr^.^ ł&pfelj” zdanie 'podrzędne ma — ' żdawałóhy się nominat

255