CCF20110215006

nazwać zgrubieniami lub - na odwrót - zdrobnieniami. Jaki efekt daje ich nagromadzenie?”²². Z kolei Synowiec pisze o organizowaniu działań wokół tekstu (lub sytuacji zarysowanej w tekście) zmierzających do odkrycia struktur językowych i określenia ich roli w tekście, a także do opisu ich znaczenia i budowy, w konsekwencji do refleksji nad językiem jako tworzywem wypowiedzi²³.

W tej koncepcji zna oznacza, że dla ucznia język nie jest przezroczysty, że widzi on w wypowiedziach elementy, struktury i konstrukcje językowe, wie, jak się nimi posłużyć w zależności od sytuacji komunikacyjnej, rozumie ich funkcje tekstowe itp. Można tu mówić raczej o pragmatycznej wiedzy językowej, a nie teoretycznej wiedzy o języku, o wiedzy funkcjonalnej, użytkowej, „spraktycyzowanej”, refleksyjnej, a przede wszystkim pojęciowej, nie terminologicznej - ważniejsze jest kształtowanie pojęć gramatycznych w powiązaniu z kategoryzacją przestrzeni wewnątrzjęzykowej niż ich nazywanie i definiowanie²⁴.

Za Żydek-Bednarczuk można drugi typ strategii znawcy określić jako stan osiągnięcia przez ucznia poziomu sfunkcjonalizowanej wiedzy i uznać ten rodzaj wiedzy za ważny element nadawczo-odbiorczej kompetencji komunikacyjnej²³. Co istotne, strategia w tej odmianie może być uruchamiana w procesie uczenia (się) wyłącznie za pośrednictwem innych startegii; to raczej punkt dojścia, końcowy efekt nabywania wiedzy o języku, żmudne dochodzenie do poziomu znawstwa i to niekoniecznie objawiającego się wyłącznie takimi procedurami, jak: rozpoznawanie i nazywanie kategorii językowych, przytaczanie definicji oraz podawanie przykładowych egzemplifikacji.

2. Uczeń - obserwator języka

Strategia obserwacyjna też jest specyficzna, gdyż najczęściej nie występuje w izolacji, ale jako wstępne rozpoznanie pewnych właściwości przykładowego materiału językowego, który następnie poddawany jest ukierunkowanej szczegółowej analizie. Typowe operatory w poleceniach dydaktycznych uruchamiających tę strategię to: zwróć uwagę i przyjrzyj się, choć możliwe jest także użycie czasownika obserwować:

„Obserwuję, jak zmienia się znaczenie wypowiedzi w zależności od spójnika: Mieszkam w

22    Z. A. KŁAKÓWNA: „Nowe To lubię!”. Prezentacja koncepcji. W: Z. A. KŁAKÓWNA,

K. WIATR, I. STECZKO: Podręcznik do języka polskiego „Nowe To lubię!"..., s. 35.

23    H. SYNOWIEC: H. SYNOWIEC: O sytuacji języka ojczystego w zreformowanej szkole. W: Kompetencje nauczyciela polonisty..., s. 129.

24    J. NOCON: Wiedza o języku czy wiedza językowa?. ..s. 13.

25    U. ŻYDEK-BEDNARCZUK: Nowe aspekty kompetencji komunikacyjnej..., s. 59.

7