CCF2012040104

się niektórych zjawisk naturalnego ruchu ludności, zwłaszcza na kształtowanie się liczby urodzeń. Pod pojęciem „zawarcia małżeństwa” rozumie się fakt zawarcia związku między dwiema osobami odmiennej płci, co pociąga za sobą wzajemne prawa i obowiązki ustalone przez przepisy prawne i zwyczaje.

Tabela 2

Umieralność ogólna według płci i wieku w 2002 roku

	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
	Zgony na 1000 ludności
Ogółem	9,4	10,4	8,5
0-4	1,7	1,8	1,5
5-9	0,2	0,2	0,2
10-14	0,2	0,3	0,2
15-19	0,5	0,7	0,3
20-24	0,7	1,2	0,3
25-29	0,8	1,3	0,3
30-34	1,2	1,8	0,5
35-39	1,8	2,6	0,9
40-44	3,0	4,5	1,5
45-49	4,9	7,2	2,6
50-54	7,6	11,1	4,3
55-59	10,8	15,9	6,2
60-64	15,9	24,3	9,0
65-69	23,3	34,8	14,6
70-74	35,5	50,9	25,2
75-79	56,1	76,0	45,7
80-84	90,0	113,4	79,2
85 lat i więcej	185,8	207,1	178,3

Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2003, GUS, Warszawa, s. 120

Liczbę małżeństw można podawać w liczbach bezwzględnych i względnych, tj. rozumianych jako liczba nowo zawartych małżeństw na 1000 ludności. Natężenie małżeństw mierzy się za pomocą ogólnego współczynnika brutto:

u(0

w i:¹ = —-t— * 1000 ^m L^{,)

gdzie:

W^(t) - współczynnik małżeństw w okresie t,

M^(t) - liczba zawartych małżeństw w okresie t,

L^(l) - średnia liczba ludności w badanym okresie.

Liczba nowo zawieranych związków małżeńskich zmniejszyła się z 322,7 tys. w 1981 roku do 119,9 tys. w 2002 roku. Malał również współczynnik małżeństw z 9,0 w 1981 roku do 5,0 w 2002 roku (tabela 3). Można zatem mówić o malejącej skłonności do zawierania związków małżeńskich. Przyczyn spadku tendencji do zawierania małżeństw w ostatnich latach można upatrywać głównie w uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych, a zwłaszcza bezrobociu ludzi młodych będących w wieku zakładania rodziny. Spadek liczby nowo zawieranych małżeństw jest również wynikiem „strat” emigracyjnych osób młodych migrujących czasowo za granicę lub opuszczających kraj na stałe.

Tabela S

Zmiany w liczbie i współczynnikach małżeństw w Polsce w latach 1981-2002

Lata	Liczba nowo zawartych małżeństw
	ogółem w tys.	na 1000 ludności
1981	322,7	9,0
1985	266,5	7,2
1990	255,4	6,7
1995	207,1	5,4
2002	191,9	5,0

Źródło: Rocznik Statystyczny GUS 2003, Warszawa 2004

W Polsce małżeństwo może zawrzeć mężczyzna który ukończył 21 lat oraz kobieta po ukończeniu 18 lat - jest to ustawowa dolna granica wieku matrymonialnego. W szczególnych przypadkach sąd rodzinny może zezwolić na zawarcie związku małżeńskiego kobiecie, która ukończyła 16 lat życia oraz mężczyźnie po ukończeniu 18 lat. Ostatnie lata przyniosły spadek liczby tzw. małżeństw młodocianych, (głównie wymuszonych ciążą), przed osiągnięciem ustawowej granicy wieku.

Małżeństwa zawarte mogą być rozwiązane w dwojaki sposób: przez śmierć albo rozwód. W 2002 roku nowych małżeństw zawarto 191,9 tys., zaś uległo rozwiązaniu 206,6 tys. małżeństw (przez śmierć 161,2 tys., przez rozwód 45,4 tys.). Bilans małżeństw czyli różnica między małżeństwami zawartymi a rozwiązanymi był ujemny (różnica wyniosła 14,7 tys.). Należy dodać, że małżeństwa ulegają rozwiązaniu znacznie częściej przez śmierć męża niż żony co ma związek z przeciętnie krótszym trwaniem życia mężczyzny w porównaniu z kobietami. Głównymi przyczynami rozkładu pożycia małżeńskiego są: niezgodność charakterów, niedochowanie wierności małżeńskiej, nadużywanie alkoholu, negatywny stosunek do członków rodziny. W Polsce w 2002 roku liczba rozwodów wyniosła 45,4 tys. zaś współczynnik na 1000 ludności wyniósł 1,2.

3.5. Nadumieralność mężczyzn i umieralność przedwczesna

Zjawiskiem charakterystycznym, nie tylko dla sytuacji polskiej, jest wyższe zagrożenie życia mężczyzn w porównaniu z kobietami. Poczynając od grupy

89