CCF20130608003

Deiiawtoryzm i fenomenologia

Deiiawtoryzm i fenomenologia

opisy, które mogą być częścią obiektywnego poznania, ponieważ są dostrzegane przez innych i moje obserwacje mogą być przez nich sprawdzone. Obiektywność może odnosić się jedynie do przedmiotów, niezależnie od tego, czy są one ożywione, czy nieożywione. W przeciwień-stw_ie_do .poprzedniego ujęcia, ten sposób poznania przekształca wszystko. co bada w przedmiot, albo spostrzega iedynle_aspektv przećnnjotowe.

istnieją również inne cechy tego ujęcia, dotyczące kierunku, w którym zwraca się empatia poznającego. W pierwszym sposobie, subiektywnym, J-można by trafnie stwierdzić, że poznający kieruje swą zdolność empatn w głąb siebie, próbując lepiej jojać ukryte znaczenia swojego własnego doświadczenia i uczynicTe^ardziei zrozumiałymi. W obiektywnym spo

)/

sobie poznawania empatyczne rozumienie jest skierowane jedynie na grupę odniesienia. Być może warto to zilustrować przykładem.

Przypuśćmy, że psycholog chce wprowadzić jakiś czynnik do swojego eksperymentu, który będzie stanowić bodziec dla zwierzęcia ekspery-mentalnegorCzyńuesTIrodzreŁTSeżeli ma on być obiektywny, to moim zdaniem powinien spełjłtać dwa możliwe i związane z sobą kryteria. Czynnik taki musi być rozumiany oraz akceptowany jako bodziec przez innych psychologów. Gdytty~cadą^~^iciatl5yć~jcsżczć~bardzicj dokładny, wtedy on sam, a także inni.Smisiałby zaobserwować późniejsze zachowanie zwierzęcia jako reakcję_.na.ten czynnik, również dzięki obserwacji uznawany przeY'każdego obserwatora za bodziec. Wniosek ten znany jest eksperymentatorowi dzięki jego zdolności rozumienia wewnętrznego układu odniesienia innych ludzi. Ten problem został dobrze omówiony przez Jessora (12,13). Powinno być jasne, że bodziec to nie poiedvnczw_obiektvwnv czynnik, lecz wzajemnie zrozumiana i zaaUcep-towana przez—wyszkolonych psychologów, subiektywna percepcja. To samo rozumowanie odnosi się do takich terminów, jak „reakcja” i „czynnik wzmacniający".

Oczywiście, wybór grupyodniesjenia Jest niezwykle istotny w tym typie poznania. Polanyi (21, s. 216-1222) zwrócił uwagę na skomplikowaną siatkę nachodzących na siebie ocen, których funkcje dla naukowca polegają na wybieraniu, mniej lub bardziej świadomie, odpowiedniej grupy odniesienia. Członkowie tej grupy uważają się nawzajem za uważnych obserwatorów, których komunikaty, właściwie zrozumiane, stanowią mechanizm intersubiektywnej weryfikacji.

Znaczenie grupy odniesienia najlepiej chyba ocenić przez wskazanie niektórych, zbyt ograniczonych takich grup. W każdv-tn^ zamkniętym systemie osiągnąć można intersubiektywna weryfikację przez~pTżyLącza^ nie do grupy tylko "tych osób, któi

kwestionować pewnych przekonań. W ten sposób religie, partia komuni-styczna, ortodoksyjna psychoanaliza - by wymienić tylko niektóre z nich - uzyskują intersubiektywną weryfikację wiedzy przez przyzwolenie na członkostwo tylko tych, którzy zgodzili się wcześniej nie negować głównych założeń. Większość z nas uważa, że wiedza, która pojawia się w tych systemach, ma charakter raczej pseudoóbiektywny. Ogólnie, im liczniejsza jest grupa, którą można uważać za komj5etentn'ą grupę odniesienia, tym pewniejsze są podstawy ich przekonań, uzyskane dzięki temu procesowi poznawania.

Jest jeszcze jeden aspekt, o którym należy wspomnieć, rozważając obiektywny 'Sposób poznawania. Od kiedy uzyskał on takie znaczenie i doprowadził do niezwykłego postępu technologicznego, często zapomina się, że niekoniecznie jest lepszy od pierwszego, subiektywnego sposobu poznania oraz że w rozstrzygających decyzjach często musi chylić przed nim czoło. Przykładowo: dowody na istnienie spostrzegania poza-zmysłowego (SPZ) są lepsze, a orzynaiiTUiid-tak samo dobre, jak dowody 'ciotyćzące większości przekonań akceptowanych ..-przez psychologów. Mimo to, poza nielicznymi wyjątkami, psychologowie zdecydowanie odrzucają te dowody. Nie Jest łatwo podawać w wątpliwość metody, które zostały zastosowane przy badaniach za pomocą spostrzegania poza-zmysłowego, ponieważ, są takie same jak metody używane w każdej innej dziedzinie psychologii'. Psycholog ucieka się przede wszystkim do swojego subiektywnego poznania. Dowody nie pasują ani do posiadanego zasobu wiedzy, ani do doświadczeń związanych ze światem. Zatem odrzuca je.

Istnieje wiele takich przypadków w historii nauki. Czasami intuicyjna wiedza naukowców jako grupy pozwoliła udowodnić pewne rzeczy lepiej niż pozorne, tak zwane „mocne dowody” pochodzące z badań. Być może tak samo często odrzucanie przez naukowców nowych odkryć, dokonanych jedynie na podstawie intuicji, okazywało się - po pewnym czasie -błędne; przykładem mogą tu być prace Pasteura lub van’t Hoffa. Polanyi (21, s. 150-160) przytacza znakomity opis związanych z tym kontrowersji. Chodzi tutaj o to, że ani nowe odkrycia, ani subiektywna mądjmjó^ naukowców te odkrycia oceniających nTFTtl nieunwlmr. MćrwtFlTtych poważnych wątpliwościach trapiących naukę, aby pokazać bezpodstawność szeroko uznawanego przekonania, że wiedza obiektywna jest pew-" na, bezosobowa i bezpieczna. Nic podobnego. Wiedza to bardzo ludzki* wynalazek - o wartości, której nic da się przecenić, i zawierająca w sobie wiele prawd chroniących człowieka przed oszukiwaniem samego siebie. Niemniej jest ona wynikiem zawodnego i ludzkiego sposobu poznawani^ • Wiedza zależy zasadniczo od tego, jakie hipotezy - opierając się na swo-