DSC02429

• HBi ucMifcł *

-obywatelską. Istnieje Jednak w jego dorobku równiej jfiSTliryimu kameralnego o przewadze tonacji senty, mentalno-lirycznej, przywodząca na pamięć tradycje poezji biedermajeru. Na ukształtowanie się tego nurtu Asnykowego wierszopisarstwa oddziałał niewątpliwie Heine, wpływu tego nie należy wszakże przeceniać. To. nację tę odnajdujemy już w lirykach należących do cyklu Z motywów ludowych, w którym trudno byłoby dosłuchać się pogłosów Heinego, a który świadczy przede wszystkim o tym, że Asnyk, podobnie zresztą jak Norwid, Faleóski, Lenartowicz, odczuwał potrzebę uśpiewnienia naszej liryki, częstszego niż dotychczas pojawiania się w niej utworów’ — jak mówi autor Promethidiona — „muzyckim rythmem pisanych”. Tę ideę lirycznego pieś-niarstwa zrealizuje i przekaże w spadku Młodej Polsce Maria Konopnicka, przyćmiewając zresztą swoimi osiągnięciami wcześniejszy od jej utworów cykl Asnyka, zawierający kilka znakomitych wręcz stylizacji, jak Siwy koniu, Klątwa, Bodaj owa rzeczka..., Chłopca mego mi zabrali^

VYXU

(Chłopca mego mi zabrali,

Matulu!

W świat daleki go pognali,

A Ja za nim umrę z bólu —

Dałam na mszę sznur korali,

Niechaj Pan Bóg go ocali,

Matulu!),

Przykro, przykro jest dębowi..., Czary.

Muzyczność, śpiewność to przeciwwaga dla deklama-cyjnego krasomówstwa, to zarazem wzmożenie siły nastrojowej wiersza, a tym samym jego sugestywności, zwłaszcza gdy wesprze ją dynamiczny tok relacji, rozluźnienie składni, wzmagający dobitność rytmu regularny nawrót anafory :

Między nami nic nie było!

Żadnych zwierzeń, wyznań żadnych,

Nic na& z sobą rrle łączyło

Prócz wiosennych marzeń zdradnych;    - , -i

Prócz tych woni, barw l blasków Unoszących się w przestrzeni,

Prócz szumiących śpiewem lasków 'I tej świeżej łąk zieleni...

(Między nami nic nie było)

Przyroda jako akompaniament zajść duchowych... Używał jej i nadużywał w tym charakterze romantyzm. Ażeby więc, idąc starym tropem, osiągnąć zamierzony efekt, trzeba ten akompaniament bardzo wzmocnić albo też — przeciwnie — złagodzić go, odcieleśnić niejako, sprowadzając do najprostszych i najogólniejszych zarysów, nie wybębnić go forte, ale tylko zaznaczyć delikatnym pianissimo i w ten sposób elegię miłosną, która wzięta serio zabrzmiałaby martwymi tonami banału, przeobrazić w uśmiechające się scherzo i za ten uśmiech skryć dającą się ledwo odczuć możliwość smutku... Bywają różne zwycięstwa artysty, ale najwięcej chyba satysfakcji sprawia debanalizacja banału, wydobycie poezji z poetyczności.

Humor Asnyka zbliża się do tego, co Nietzsche nazywa ,złotym uśmiechem”, do pogody pojednania, zrozumienia, akceptującej nawet ból, nawet rozczarowanie, nawet klęskę jako figury na szachownicy, na której los rozgrywa z nami partię:

Ty czekaj mnie, dzieweczko cudna,

Pod tą wysmukłą topolą!

Przysięgam ci — choć to rzecz trudna,

Ze wrócę — gdy ml pozwolą.

(Ty czekaj mnieI)

W jakże małym stopniu są naszymi nasze czyny! Jak gorzka ironia brzmi powiedzenie o człowieku — kowalu swego losu! Ale przeobrazić smutek w śpiew, to wyrwać mu zatrute żądło wsączające w nas jad 'zniechęcenia

XXXIII

111 — Asnyk — Poezje