DSC04171

BSfarmakoterapią warunkują pojawienie się pozytywnych zmian zachowania.

Jak wybrnąć z tych zawiłości? Odpowiedź, jak już o tym powiedzieliśmy w rozdziale 4, brzmi: zaburzenia umysłowe, tak samo jak zaburzenia fizyczne, są wynikiem złożonych interakcji aspektów biologicznych i psychologicznych — interakcji, które należy uwzględnić nie tylko w przyczynach zaburzeń umysłowych, ale również w objawach i sposobach leczenia.

Tak skomplikowana sytuacja sprawiła, że już nie poszukujemy dymiącego jeszcze pistoletu, który spowodował depresję, ani magicznej kuli, która by z niej wyleczyła. Problem stał się teraz jeszcze bardziej nurtujący: istnieje potrzeba zrozumienia, w jaki sposób wszystkie aspekty zaburzenia afek-tywnego wzajemnie na siebie oddziaływają. Jakie kombinacje genotypu, środowiska wewnątrzmacicz-nego, doświadczenia życiowego oraz postaw i poglądów kształtują predyspozycje do wystąpienia zaburzenia afektywnego lub chronią przed nim? Połączenie jakich typów interwencji na każdym etapie — interwencji, których zakres w ciągu jednego dnia może sięgać od terapii genowej do psychoterapii — pozwoli najskuteczniej zapanować lub nawet wyeliminować zaburzenie afektywne? Trzeba przyznać, że są to jeszcze trudniejsze pytania, lecz prawdopodobnie znalezienie na nie odpowiedzi będzie bardziej korzystne.

Streszczenie

1. Do zaburzeń nastroju zalicza się duże zaburzenie depresyjne (depresja jednobiegunowa) oraz zaburzenie dwubiegunowe (maniakalno-depresyj-ne). Na depresję jednobiegunową (epizod depresji dużej) składają się tylko objawy depresyjne, brak symptomów manii. Jest to zdecydowanie najpowszechniejszy typ zaburzeń depresyjnych, a po drugiej wojnie światowej częstość jego występowania jeszcze wzrosła. Zaburzenie dysty-miczne stanowi chroniczne (utrzymujące się dłużej niż dwa lata) objawy depresyjne. Zaburzenie dwubiegunowe dotyczy tych jednostek, które przeżywają zarówno okresy depresji, jak i okresy manii.

2.    Istnieją cztery podstawowe symptomy depresji ’ jednobiegunowej: .symptomy nastroju, przede wszystkim poczucie smutku; symptomy motywacyjne, przede wszystkim kłopoty z podejmo- \ waniem decyzji i działania; symptomy poznawcze, przede wszystkim poczucie beznadziejności

i pesymizm; symptomy fizyczne, do których zalicza się utratę wagi i utratę apetytu. Nawet nie « leczone, po upływie trzech miesięcy symptomy j te zwykle ulegają rozproszeniu.

3.    Kobiety są bardziej narażone na ryzyko depresji niż mężczyźni.

4.    Dwie teorie — biologiczna i poznawcza — rzuciły światło na przyczyny depresji jednobiegunowej i pozwoliły na stworzenie skutecznych me- | tod leczenia.

5.    Ujęcie biologiczne zakłada, że depresja może zawierać element genetyczny; może być również j wywoływana spadkiem stężenia neuroprzekaźni-ków w pewnych obszarach ośrodkowego układu nerwowego — serotoniny, norepinefryny lub • dopaminy; może być także efektem niedoboru hormonów lub niedoczynności określonych obszarów mózgu.

6.    Podejście poznawcze skupia się na szczególnym

sposobie myślenia i na tym, w jaki sposób wywołuje on i podtrzymuje stan depresji. Istnieją dwa najważniejsze modele poznawcze: podgląd Aarona Becka, który twierdzi, że depresja bierze swój początek z negatywnej triady poznawczej, oraz model Seligmana oparty na stylu atrybucji charakteryzującym się wyuczoną bezradnością, zakładający, że pesymistyczny styl atrybucji pozawala przewidzieć ryzyko depresji i że zmiana tego stylu na bardziej optymistyczny może prowadzić do ustąpienia depresji lub zapobiegać jej wystąpieniu.    •

7.    Depresję jednobiegunową można dziś skutecznie leczyć: dziewięciu osobom na dziesięć można w dużym stopniu pomóc, albo stosując leki (takie jak trójpierścieniowe środki przeciwdepresyj-ne, inhibitory MAO lub inhibitory selektywnego powtórnego wychwytu serotoniny), albo terapię elektrowstrząsową, poznawczą lub interpersonalną

8.    Zaburzenie dwubiegunowe (maniakalno-depre-syjne) jest najbardziej uciążliwe ze wszystkich zaburzeń afektywnych. Przyczynia się ono do

rozpadu małżeństw, nieodwracalnego nadszarpnięcia opinii, a niekiedy do samobójstwa. Manię charakteryzują cztery rodzaje symptomów: nastrój euforii, wielkościowe myśli, niespokojne zachowanie i brak snu.

9.    Osiemdziesięciu procentom cierpiących na zaburzenie dwubiegunowe można w dużym stop-

) niu pomóc poprzez podanie litu i leków prze-ciwdrgawkowych. Zaburzenie to najlepiej wpisuje się w model biologiczny.

10.    Sezonowe zaburzenie afektywne (SAD) charakteryzuje się pojawieniem stanów depresyjnych co roku około października i listopada, zanikających wczesną wiosną. Skuteczna okazała się terapia świetlna.

11.    Samobójstwo stanowi najdramatyczniejszy skutek depresji. Jego częstotliwość stale wzrasta wśród młodych ludzi. Samobójstwo jest drugą, pod względem częstotliwości, przyczyną zgonów wśród studentów. Kobiety podejmują więcej prób samobójczych niż mężczyźni, ale to oni częściej skutecznie odbierają sobie życie. Istnieją dwa fundamentalne motywy samobójstwa: zaniechanie, pragnienie skończenia ze wszystkim oraz manipulacja, chęć zmieniania świata lub wpłynięcia na postępowanie innych ludzi poprzez próbę samobójczą.

12. Depresję jednobiegunową najlepiej rozważać jako zjawisko mające wiele przyczyn i wiele sposobów leczenia. Wszystkie czynniki biologiczne, poznawcze i społeczne mogą wywoływać stan depresyjny, jak również wpływać na jego ustąpienie. Skutki ich działania wynikają z interakcji czynników.