filozofia9

18 Stefan Opara

aby ukazać perspektywę i zapobiec globalnym zagrożeniom. Chcą zatem opanować myślowo chaos współczesności. Dlatego łatwo rozpoznać w najnowszej głobalistyce, prognostyce i futurologii tradycyjne problemy filozofii dziejów, często skryte za parawanem nowych technokratycznych terminów. Zrozumiałe jest więc, że w rozjaśnianiu i porządkowaniu chaotycznego obrazu współczesnej cywilizacji aktywnie uczestniczą filozofowie. Widać ich obecność przy tworzeniu ideologii ruchów ekologicznych, prac z zakresu glo-balistyki i futurologii. Dobrym, rodzimym przykładem może być działalność Międzynarodowego Stowarzyszenia Uniwersalizmu, działającego od 1989 roku, posiadającego swoje przedstawicielstwa w ponad 20 krajach. Inspiracje filozoficzne tego stowarzyszenia są niewątpliwe. Stawia sobie ono za cel m.in. przezwyciężenie zjawisk intelektualnej dekadencji i dezintegracji w skali globalnej.

Wspomniane ogólne pożytki z „królowej nauk” stanowią - jak sądzę -zachętę do pracy filozoficznej, uzasadniają też dążenia do popularyzacji tej dyscypliny. Dopiero na tle tych ogólnych walorów filozofii docenić też można rozmaite jej zastosowania szczegółowe. Autorzy podręczników - jeśli w ogóle dostrzegają ten problem - eksponują funkcje właściwe dla poszczególnych nurtów filozofii współczesnej. Zwłaszcza wtedy, gdy są one wprost wskazywane przez twórców.

W nurtach scjentystycznych (zwłaszcza w neopozytywizmie, w pragmatyzmie) eksponowane są metodologiczne zastosowania filozofii. Zwraca się zatem uwagę na fakt, że refleksja filozoficzna jest użyteczna dla nauk szczegółowych, ponieważ zajmuje się analizą języka nauki, oceną jej metod, a nawet może być swoistym strażnikiem poprawności teorii naukowych. Dotyczy to zwłaszcza problemu weryfikacji i falsyfikacji twierdzeń.

W nurtach humanistycznych (egzystencjalizmie, personalizmie, neopsy-choanalizie) filozofia chce być użyteczna przy rozwiązywaniu problemów życiowych. Teksty z tego zakresu są źródłem zasad etycznych, wzorców osobowych, hierarchii wartości. Filozofia ma tu nawet służyć jako środek terapeutyczny w wypadku kryzysów indywidualnych i społecznych, kształtować „autentyczny” obraz egzystencji i wpływać na postępowanie człowieka.

Rozmaite rodzaje tego typu „filozofii życia” nie wymagają uzasadnień swojej użyteczności. Wymowny jest fakt, że swoiste poradniki życiowe sprzed stuleci, jak choćby teksty Platona, Seneki czy Augustyna Aureliusza, szybko dziś znikają z witryn księgarskich. Świadczyłoby to - wbrew sceptykom -o trwałych walorach filozofii, które często zwycięsko opierają się próbie czasu. Jeśli nie dotyczy to wszystkich tekstów filozoficznych, to nie warto tego żałować.

Literatura polecana:

M. Hempoliński, Filozofia współczesna. Wprowadzenie do zagadnień i kierunków, Warszawa 1989, s. 7-36.

A. Grzegorczyk, Mała propedeutyka filozofii naukowej, Warszawa 1989, s. 11-49.

Z. Cackowski, Główne zagadnienia i kierunki filozofii, dowolne wyd., rozdz. 1-3.