filozofia5

14 Stefan Opara

-    natywizm orzeka o istnieniu odwiecznej wiedzy wrodzonej. Tylko ta wiedza, zawarta np. w duszy, czystej świadomości czy uniwersalnym rozumie, jest wiedzą prawdziwą. Reszta to złudzenie i gra pozorów.

Przedstawiony tu katalog zasad i pojęć wstępnych w sferze ontologii, antropologii i teorii poznania ulega oczywiście rozmaitym subtelnym interpretacjom i komplikacjom w wykładniach szczegółowych, ale stanowi dobrą podstawę rozpoznania jakości i tradycji danego systemu filozoficznego. Dotyczy to w pełni odmian filozofii współczesnej. Klasyfikować myśl współczesną znaczy tyle, co ukazać tradycyjne zasady wstępne, do których - nie zawsze jawnie - nawiązuje dany kierunek.

1.4. Główne formy twórczości filozoficznej

Przystępując do lektur z zakresu filozofii współczesnej, warto sobie uporządkować główne formy twórczości filozoficznej. Teksty filozoficzne można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to teksty pisane z myślą o potrzebach akademickich i szkolnych. Zawierają one:

-    egzegezę prac znaczących w historii filozofii,

-    analizę centralnych pojęć światopoglądowych,

-    przystępną prezentację systemów filozoficznych.

Jest też druga - ważniejsza z perspektywy rozwoju filozofii — grupa tekstów wyrażających bezpośrednio potrzeby poznawcze. W tekstach tego typu filozofowie zmagają się z konkretnymi problemami i próbują przedstawić nowe rozwiązania. Wyróżnić można przynajmniej pięć rodzajów tekstów powstających jako owoc autentycznych potrzeb poznawczych:

1.    Teksty, w których podejmowana jest próba zrozumienia faktów i zdarzeń jawiących się jako chaotyczne. Próby te podejmowane są w odniesieniu do różnych obszarów rzeczywistości, dotyczyć też mogą przemian cywilizacyjnych lub procesów przyrodniczych;

2.    Prace filozoficzne mogą być rejestracją tajemnic, próbą wskazania luk wiedzy i postawienia pytań bez odpowiedzi. Filozofia wyrasta tu ze zdziwienia, bezradności wobec problemów, których rozwiązanie wykracza poza granice wiedzy. Teksty tego typu pełnią istotne funkcje heurystyczne (gr. heuri-sko - znajduję);

3.    Teksty filozoficzne będące reakcją na silne poczucie lęku, samotności, cierpienia. Zwłaszcza w naszym stuleciu pod wpływem przeżyć związanych z zagrożeniem ładu moralnego, obserwacji masowych zbrodni, wojen i rewolt zrodziły się potrzeby interpretacji i zrozumienia ludzkiej egzystencji;

4.    Prace filozoficzne, w których dominuje chęć pomocy innym, uszczęśliwienia grup, klas, narodów, ludzkości. Tym celom służą historiozofie i filozofie społeczne, bogato rozkwitające w naszym stuleciu. Nie zawsze są to teksty optymistyczne, często są to próby rejestracji zagrożeń, pisane ku przestrodze;