filozofia proporcji 3

Awangarda, której kulminacja w architekturze nastąpiła z chwilą powstania konstruktywizmu i neo-plastycyzmu, wyrastała z potrzeby krytyki burzuazyj-nego społeczeństwa. Poprzez radykalną postawę artystyczną dążyła ona do realizacji społecznej utopii. Wiara w możliwość kształtowania lepszego społeczeństwa dzięki nowoczesnej architekturze nie doczekała się jednak urzeczywistnienia, przyczyniła się za to do powstania uniwersalnego synonimu nowoczesnej urbanistyki, a więc wysokiej, wolnostojącej zabudowy oplecionej słeaądróg szybkiego ruchu. Nadzieje związane z powstaniem awangardy nie znalazły odzwierciedlenia w rzeczywistości, a jej radykalne pomysły artystyczne z czasem uległy komodyfikacji i zostały dostosowane do potrzeb kultwy masowej.

Najbardziej znamiennym dowodem upadku awangardy jest alienacja wielkich modernistycznych blokowisk, które po drugiej wojnie światowej masowo wznoszono w Europie po obu stronach żelaznej kurtyny. Nowe miasta i dzielnice, które miały stanowić rozwiązanie wszystkich społecznych i cywilizacyjnych problemów, dzisiaj kojarzą się najczęściej z wyobcowaniem i poczuoem zagrożenia. Zdaniem Kennetha Framptona, współczesny projektant, bogatszy o doświadczenie awangardy, powinien w swojej pracy porzucić radykalne wizje i tworzyć,

zajmując pozycję arridre-garde

- opierając się zarówno złudnej wierze w oświeceniowy mit postępu, jak i naiwnym próbcm wskrzeszenia przeszłości. Podczas gdy slow .awangarda', wywodzące się z termrologi wojskowej, oznacza przednią straż, pierwszą Imię ataku, określenie amere-garda oznacza odwrotną, obronną pozycję. Zdaniem Framptcra, jedynie postawa oporu pozwoi kreować kulturę tożsamości zachowującą równowagę pomiędzy tradycją a zdobyczami współczesnej technologii. Postawa ta ma kierować uwagę projektantów ku formom wynikającym z kontekstu miejsca

i skłaniać ich do tworzenia architektury umykającej homogenicznej strukturze współczesnej metropolii Na poparcie swojej koncepcji Frampton przywołuje Martina Heideggera i jego rozumienie fenomenu przestrzeni jako miejsca o jasno sprecyzowanej granicy, która określa jego naturę. Granica niczego nie zamyka i nie powstrzymuje; da Heideggera granica jest tam. gdzie dane zjawisko się zaczyna. 8udynek, stanowiąc zamkniętą całość, jest metafizycznym początkiem innego fenomenu, jakim jest życie ludzi i społeczeństw.

Jeżeli kształtowanie ludzkiego środowiska jest podstawowym celem architektury, to co stanowi idealną granicę wyznaczającą pcczątek istnienia pono-woczesnego społeczeństwa? Bez wątpienia nie jest nią rozproszone budownictwo powstałe według zasad Karty Ateńskiej. Zdaniem Kennetha Framptona, taką funkcję może pełnić typowa dla XIX wieku

zabudowa kwartałowa.

To ona ma gabaryty pozwalające zachować spójność mieszkającej tu społeczności oraz wyznaczające przestrzeń, gdzie mogą się tworzyć podstawowe więzi międzyludzkie. Nie chodzi tu jednak o wskrzeszanie XlX-wiecznej. eklektycznej architektury.

ale o nadanie tradycyjnie określonej przestrzeni społecznej form zarazem właściwych dla współczesnej technologii i odpowiednich dla lokalnych uwarunkowań kulturowych.

W definicj architektury krytycznego regionalizmu bardzo ważną rolę odgrywa pojęcie regionu. Bazowanie w projektowaniu na tradycji regionu oraz na topografii przekształcanego miejsca to konieczny warunek zachowania równowagi między cywilizacją a naturą. Narodziny postmodernizmu pchnęły myślenie o architekturze w kierunku fascynacji technologią oraz w kierunku scenografii. Architektura wyrastająca z myśl Kennetha Framptona ma się przeciwstawiać te) praktyce, znajdując punkt oparcia w idiosynkrazji miejsca, kontemplacji jego uwarunkowań kulturowych. obserwacji występujących w nim materiałów i form budowlanych oraz rzeźby terenu i rodzaju nasłonecznienia. Źródeł takiej architektury Frampton dopatrywał się w dziełach Alvara Aalto, Joma Utzona, Rafaela Moneo czy Mario 8otty. Szczególnie przekonujący jest przykład ratusza w Saynatsało. budynku zaprojektowanego przez Alvara Aalto, który Frampton uznał za jeden z pierwowzorów krytycznego regionalizmu. Aalto stopi ten modernistyczny, otoczony lasem budynek z krajobrazem, wprowadzając drewniane stropy, ceglane, gładkie