5020057319

Pozytywizm

Przedstawiciele pozytywizmu, odrzucili koncepcję filozofii klasycznej, wedle której, filozofia jest wiedzą autonomiczną, posiadającą odrębny przedmiot badań od innych nauk, oraz posiada odpowiednio dostosowaną do niego metodę, jest dziedziną poznania racjonalnego tj. wiedzą intersubiektywnie komuniko walną i kontrolo walną przy użyciu naturalnych zdolności poznawczych Wysunęli własną koncepcję filozofii, która implikuje pogląd, że najdoskonalszym, wzorcowym poznaniem, jest poznanie charakterystyczne dla nauk przyrodniczych typu matematyczno-fizykalnego. Wedle tej koncepcji filozofia nie stanowi odrębnej, tak ze względu na przedmiot, jak i metodę, dziedziny poznania. Stanowi po prostu kontynuację nauk przyrodniczych, w znaczeniu encyklopedyczno-syntetycznego opracowania wyników nauk szczegółowych, bądź uogólmenia rezultatów naukowych, która będąc icli ekstrapolacją różni się metodologicznie od nauki dużo mniejszym stopniem rozstrzygalności tez, bądź jako swoista synteza nauk szczegółowych. Takie rozumienie filozofa właściwe jest dla A. Comte'a, (1798-1857) J.S. Mdlą, Spencera, jak również dla reprezentantów pozytywizmu zwanego empiriokrytycyzmem. W jednym i drugim przypadku mamy do czynienia z filozofią, która jako wiedza nie autonomie zna. w stosunku do nauk przyrodniczych, stanowi ich nadbudowę i jako taka całą swoją naturą odbiega od filozofii tradycyjnej nurtu realistycznego.

Wiek XVIII, dla pewnych kręgów kulturowych, wystarczająco rozprawił się z metafizyką klasyczną. J. Locke. G. Berkeley i D. Hume. powszechnie określani jako empiryśd, a następnie nieco później E. Kant, zanegowali sens istnienia metafizyki klasycznej, atakując ją z pozycji właściwej im koncepcji doświadczenia oraz z pozycji odpowiedniej interpretacji doświadczenia, występującego w samej metafizyce klasycznej. Negując wartość poznawczą metafizyki klasycznej, z wyjątkiem Kanta, nie zaprojektowali koncepcji filozofii, która z jednej strony dotyczyłaby rzeczywistości transcendentnej, z drugiej spełniałaby warunki empiryczności wiedzy naukowej. J. Locke odrzuciwszy metafizykę klasyczną wyznaczył filozofii zastępcze pole badań, łudzicie poznanie w aspekcie jego genezy, zakresu i wartości. Filozofia przestała dostarczać informacji o świecie. a stała się raczej teorią poznania. Berkeley, będąc zdecydowanym kontynuatorem empiryzmu Locke’a, negując metafizykę klasyczną, poza zradykalizowaniem empiryzmu swego poprzednika, które objawiło się. z jednej strony w stanowisku skrajnie sensualistycznym. a z drugiej, w postawie skrajnego subiektywizmu, również nie wniósł nic nowego w dziedzinę filozofii. Filozofia nadal pozostaje specyficzną teorią poznania. D. Hume, podejmując krytykę samego doświadczenia, nie wyszedł w swych rozważaniach poza ramy teoriopoznawcze. Miejsce filozofu klasycznej, jako autonomicznej wiedzy o świecie, zajęła mniej lub bardziej psychologistycznie ffaktowana teoria poznania. W ten sposób, wtakim stylu myślenia, zarysowała się pewna luką tj. brak filozofa, różnej od szczegółowych nauk empirycznych, a której przedmiotem byłaby rzeczywistość realna. Zdecydowanie inaczej przedstawia się spraw^!a u Kanta. Zanegował on wartość poznawczą metafizyki klasycznej jako nauki o realnie istniejącej rzeczywistości, niemniej skonstatował system, którego nie można uważać tylko za teorię poznania, lecz należy go uznać za teorię rzeczywistości transcendentnej w relacji do podmiotu poznającego, ale teorię różną od klasycznej, bowiem rozprawiającą o rzeczywistości w perspektywie wyposażenia podmiotu poznającego wjego warstwie zdolności poznawczej, zmysłowej i rozumowej. Filozofia Kanta luki tej nie wypełniła, bowiem nie bazowała na doświadczeniu - była filozofią podmiotu.

Wspomniana wyżej luka niedługo czekała na wypełnienie. Wypemiłją pozytywizm, stwarzając swoistą koncepcję filozofii jako wiedzy o świecie realnym. Filozofem, który zdawał sobie sprawę z potrzeby wypełnienia tej luki był A. Comte. Sądził bowiem, że sytuacją jakiej był świadkiem wżyciu społecznym, a którą wówczas cechowały nieporządek i anarchia, ma swoje głębokie źródła w braku jednej, zwartej filozofii. Dlatego też. mając wysoko rozwinięte poczucie misji społecznej, programem swego życia uczynił stworzenie nowej filozofii, jako że dawna, klasyczna filozofia nie mogła już dźwignąć się spod niszczących ją zarzutów, wyrastających na gruncie ciągłej jej konfrontacji, z kształtującą się i zarazem doskonalącą się. począwszy od XVH wieku, koncepcją poznania naukowego, której jedną z najistotniejszych właściwości był empiryzm metodologiczny. Naukowy charakter nowej filozofii wyznaczony został z jedtrej strony przez rolę, jaką miała ona pełnić, w pojęciu Comte, wobec społeczeństwa, z drugiej zaś intelektualny klimat XIX wieku, którego częścią integralną był kult nauk matematyczno-przyrodniczych. Mogłoby się wydawać, że w atmosferze kultu takrch nauk, Comte na miejscu filozofu klasycznej umieści poznanie naukowe oraz wyznaczy nauce zamierzone przez siebie cele wobec społeczeństwa. Tak się jednak nie stało i stać się nie mogło, bowiem Comtowi potrzebny był system wiedzy, którego charakterystyczną cechę stanowiłaby jedność. Świat rozpatrywany z punktu widzenia naukowego, według Comte'a nie prezentuje się jako organiczna całość. Również sama nauka jako taka. występująca w postaci różnych dyscyplin, od matematyki począwszy do biologii i socjologu włącznie, nie stanowiła jedności. Nauka, według Comte'a, ze swej natury nie tylko nie skłania się ku jedności lecz w trakcie samej specjalizacji zmierza raczej ku coraz pełniejszemu rozbiciu, przez co wskazuje na wewnętrzną heteronomiczność świata. Wprawdzie wszystko jest w mej określone i zdeterminowane, ale przecież ogólna suma nie tworzy całości. Miejsce dawnej filozofu musiała wypełnić taka dziedzina poznania, która będzie się charakteryzować jednością wewnętrzną. Taka tylko jest zdobią, według Comte'a, do odrestaurowania spójności w społeczeństwach ludzkich, uczynić z nich prawdziwe społeczeństwo. Dziedziną poznania o takiej funkcji stała się właśnie filozofia pozytywna. Z założenia wmna to być filozofia, która wyraża się w skoordynowanym systemie twierdzeń, z których każde będzie wyrażać naukowo dowiedzioną prawdę, a wszystkie razem wzięte, stanowić będą doskonałe, całościowe wyjaśnienie świata.

Comte konstruuje filozofię pozytywną na bazie nauk’ szczegółowych, przede wszystkim w oparciu o świeżo ukształtowaną przez mego socjologię, jako naukę pozytywną o faktach społecznych. Mówi się tu "przede wszystkim", bowiem socjologia naukowa dostarczała nie tylko modelu dla budowania nowej, pozytywnej filozofu, ale także podstawowej zasady. Tak jak socjologia bazowała na faktach empirycznych, tak też filozofia winna bazować na faktach empuycznych, z tą różnicą, że w socjologu faktami są ujęcia obserwacyjne, natomiast w filozofu pozytywnej funkcję faktów pełnią rezultaty różnych nauk szczegółowych. Tak, jak zadaniem socjologii jest konstrukcja praw rządzących rozwojem społeczeństwa, celem przewidywania następstw, tak też zadaniem filozofii, według Comte’a. jest ukazanie praw nauk szczegółowych, składających się na metodę, leżącą u podstaw ich rozmaitych procedur poznawczych. Socjologia dostarcza także zasady syntezy rezultatów nauk szczegółowych, którą stanowi "dobro ludzkości", lub też potrzeb człowieka jako istoty społecznej. Zasada ta ma charakter subiektywny. Comte wskazuje, że socjologia, mając za przedmiot człowieka w społeczeństwie,