IMAG0337

248

MICHAEL NOVAK

ludzkiej godności i poczucie identyfikacji z życiem w państwie ziemskim są religijne. Psychologowie stwierdzili, że religia jest zakorzeniona głębiej w psychice niż polityka; wielu ludzi zmienia swoją religię mniej chętnie niż swoją politykę. Religia jest kwestią przekonań, polityka to kwestia praktycznego osądu Na wielu swoich poziomach świadomości dusza ludzka nie powinna być podzielona przeciw sobie.

Z tego powodu działania publiczne, które mają wpływ na ustrój i religię, poruszają dusze jednostek na różne ziozone sposoby. Czy problemem jest aborcja, eutanazja, wychowanie seksualne, życie w rodzinie czy wiele innych trudnych zagadnień, inteligentna osoba jest w stanie poradzić sobie z dwoma różnymi zestawami kryteriów - moralnymi i religijnymi z jednej strony oraz politycznymi i społecznymi z drugiej.

Mądrze jest. oczywiście, me mieszać politycznego rozumowania z rozumowaniem religijnym, nawet w tym samym człowieku te dwa modele me są ^ło*o—te Ale osoba wewnętrznie zintegrowana me mośe porzucić żadnego z nich Są przypadki, w których praktyczna mądrość wymaga, żeby Jeden lub drugi model zyskał pierwszeństwo Jednak Jest zawsze błędem upraszczać czyjeś podejmowanie decyzji przez proste odcinanie jednej części ludzkiego umysłu z dyskusji > zmuszanie się do decyzji, za którą stoi tylko fragmentaryczne uzasadnienie

4 Religia ma uprawnione miejsce w debacie publicznej. Religia i polityka nie spotykają się jedynie w zaciszu serca; spotykają się także - a niekiedy zderzają - na forum publicznym. Tutaj i protestanckie, i świeckie (libertariańskie) punkty widzenia nie potrafią czasem oddać sprawiedliwości rzeczywistościom, których dotyczą spory. W wielu przypadkach uważa się, że religia jest przede wszystkim kwestią prywatną, zamkniętą w komórce duszy. Taki pogląd głosi, że społeczeństwo liberalne zależy od pewnego targu: religia będzie tolerowana, a nawet uszanowana, ale tylko wtedy, gdy zgodzi się nigdy nie wkraczać na forum publiczne.

Dla żydów, katolików i innych grup religijnych taki typ liberalizmu jest represywny, ponieważ w ich rozumieniu religia, tak jak każdy człowiek, ma także swój społeczny i publiczny wymiar. Prawdziwa religia nie składa się tylko z modlitw odmawianych w odosobnieniu, ale także z pomocy dla wdowy, nakarmienia