IMAG0335

246

M1CHAEL NOVAK

w tak indywidualistyczny sposób. Gdy imigranci przybyli do Ameryki, mogli przecież wybrać, czy chcą, czy nie chcą kontynuować wiary, którą przywieźli ze sobą w nawykach swych serc. Wielu stwierdziło, że nie chce. Jednak nąjprawdopodobniej większość chrześcijan i żydów wybrało stworzenie na nowo wspólnot wiary w Nowym Świecie w poczuciu ciągłości ze swymi towarzyszami w Europie.

Cztery cechy społeczeństwa obywatelskiego

Amerykańską koncepcję społeczeństwa obywatelskiego można zarysować w formie jej czterech założeń:

1.    Społeczeństwo cywilne jest pojęciem o większym i głębszym zakresie nu państwo Społeczeństwo cywilne jest rzeczywistością moralną, koncepcyjnie wcześniejszą od państwa. Oddanie władzy przez państwo takiemu społeczeństwu stanowi centralny punkt eksperymentu samorządności Samorządni obywatele próbują wyjść naprzeciw swoim społecznym potrzebom, najpierw stwarzając własne organizacje społeczne, a dopiero później, w ostateczności, gdy wszystko inne zawiedzie, zwracając się do państwa. ZwTócenie się do państwa jest uważane za moralnie niższy, choć niekiedy nieunikniony sposób postępowania - będąc wszak odejściem od projektu niezależności i samorządności.

2.    Główną społeczną instytucją demokracji jest religia. „Pierwszą polityczną instytucją demokracji - jak pisał Tocqueville - są kościoły i synagogi”. Przyczyna tego jest dwojaka:

Po pierwsze, jak podkreślił Sobór Watykański Drugi, wolność sumienia to pierwsza ze wszystkich wolności: leży głębiej niż polityczne instytucje i jest poza ich zasięgiem. Poza zasięgiem władzy politycznej i moralnie pierwotne wobec niej tkwi więc wewnętrzne forum sumienia. Tak należy odczytywać znaczenie dwóch amerykańskich maksym: „Jeden naród pod rządami Boga” („One nation under God”) i „W Bogu pokładamy zaufanie” („In God we trust”). Nawet dla ateistów słowo „Bóg” w tych publicznych maksymach oznacza strażnika, który chroni sferę sumienia (łącznie z sumieniami ateistów) przed władzą państwa.

Po drugie, jak stwierdził historyk wolności Lord Acton, koncepcja i praktyka wolności są w historycznym fakcie zbieżne z histo-