0270

246 Czystka: Jeżów truciciel, 1937-1938

Dwudziestego lipca przybył do Saratowa, by zaprowadzić porządek w Autonomicznej Republice Niemców Nadwołżańskich^{1 2}: Należy użyć wszelkich środków, aby oczyścić Saratów - oznajmił Stalinowi w pierwszym z wielu nerwowych, fanatycznych telegramów. - Organizacja saratowska powita wszystkie decyzje KCz wielką radością. Trudno w to uwierzyć. Andriejew na każdym kroku demaskował lokalnych przywódców, którzy nie chcieli ujawniać grup terrorystycznych i pobłażali wykrytym wrogom. Następnego dnia Andriejew zabrał się do pracy: musieliśmy aresztować drugiego sekretarza [...]. Co do Freschnera mamy dowody, że był członkiem organizacji prawi-cowo-trockistowskiej. Prosimy o zgodę na aresztowanie. Jedna grupa składała się z dwudziestu bardzo utrudniających pracę w Stacji Maszynowo-Traktoro-wej. Postanowiliśmy aresztować i ukarać dwóch dyrektorów, należących, jak się okazało, do organizacji prawicowo-kułackiej, której członkowie psuli traktory, a raczej pracowali bardzo powoli, ponieważ tylko 14 z 74 było gotowych. O 23.38 tej samej nocy Stalin odpisał niebieskim ołówkiem: Komitet Centralny wyraża zgodę na Waszą propozycję aresztowania i rozstrzelania byłych pracowników SMT. Dwadzieścia osób rozstrzelano. Trzy dni później Andriejew chełpił się przed Stalinem, że wykrył organizację faszystowską: zamierzamy aresztować od razu pierwszą grupę 50-60 osób [...]. Musieliśmy aresztować premiera Republiki, Lufa, za udowodnioną przynależność do organizacji prawicowo-trockistowskiej. Następnie udał się do Kujbyszewa, a stamtąd do Azji Środkowej, gdzie usuwał całe kierownictwa, ponieważ Stalin oznajmił mu: Możecie działać zgodnie z własnym rozeznaniem. Rezultat był taki, że w Stalinabadzie aresztowałem 7 narkomów, 55 członków KC, 3 sekretarzy KC. Po powrocie do Woroneża zameldował radośnie: Nie ma już tutejszego Biura. Wszystkich aresztowano jako wrogów. Teraz do Rostowa! ¹² Andriejewowi towarzyszył w tych upiornych podróżach pulchny, trzydziestopięcioletni Gieorgij Malenkow, krwawy biurokrata, który zrobił karierę podczas czystek, a który wywodził się z prowincjonalnej inteligencji, trzonu carskiej administracji państwowej, i do tego był szlachcicem.³ Wyjeżdżał wraz z Mikojanem do Armenii i z Jeżowem na Białoruś. Jeden

1

*    Po przeprowadzeniu wywiadu z córką Andriejewa i Dory Chazan, Nataszą, i wysłuchaniu jej zapewnień o niewinności ojca, autor natknął się na te obciążające materiały. Notatki i listy Andriejewa zachowały się, ponieważ, w przeciwieństwie do innych zbrodniarzy takich jak Kaganowicz, Malenkow i Chruszczów, został odsunięty od władzy jeszcze przed śmiercią Stalina, i nie udało mu się zniszczyć kompromitujących dokumentów.

2

   ² Lenin oraz założyciel WCzK, Feliks Dzierżyński i ludowy komisarz spraw zagranicznych

3

do 1930 roku, Gieorgij Cziczerin, byli szlachcicami, podobnie jak Mołotow, Żdanow, Ordżonikidze i Tuchaczewski, zgodnie z tabelą rang Piotra Wielkiego, która obowiązywała do 1917 roku.