0218

194 Czystka: Jeżów truciciel, 1937-1938

znowu bezpieczny, a tymczasem śledczy zajęli się przygotowaniami do następnego procesu. Kot jednak nie przestał bawić się z myszą.⁴

* ^{1 2 1}

Stalin przebywał na wakacjach, reżyserując serię równoległych tragedii w swojej przybierającej na sile kampanii zmierzającej do wyeliminowania wrogów. Ale poświęcał też wiele energii hiszpańskiej wojnie domowej. 15 sierpnia w Hiszpanii zaczęły się pojawiać radzieckie czołgi, samoloty i „doradcy”, aby wesprzeć republikański rząd przeciwko generałowi Francisco Franco, wspieranemu z kolei przez Hitlera i Mussoliniego. Stalin traktował to nie tyle jako próbę generalną przed II wojną światową, ile raczej jako powtórkę z rosyjskiej wojny domowej. Zażarta walka z trockistami z jednej strony, a z faszystami z drugiej, wywołała w Moskwie psychozę wojenną sprzyjającą eskalacji terroru. Stalinowi zależało na tym, aby wojna trwała jak najdłużej, chciał raczej wciągnąć Hitlera w konfrontację bez prowokowania mocarstw zachodnich, niż pomóc republikanom zwyciężyć. Co więcej, niczym doświadczony „sklepikarz”, systematycznie wyciągał z Hiszpanów setki milionów dolarów, ratując ich rezerwy złota, a następnie zmuszając do płacenia wygórowanych cen za radziecką broń.¹

Stopniowo, wciąż przebywając w Soczi i instruując telefonicznie Woro-szyłowa w kwestiach wojskowych, Kaganowicza w politycznych i Jeżowa we wszystkim, co dotyczyło bezpieczeństwa, umacniał wpływy NKWD w Hiszpanii, gdzie uwikłał się w prawdziwą wojnę z trockistami. Równolegle z czystką w szeregach partii planował eliminację trockistów. Radzieckim dyplomatom, dziennikarzom i żołnierzom służącym w Hiszpanii tyle samo czasu zajmowało donoszenie na siebie nawzajem, co walka z wrogiem.

Po krótkim pobycie w nowej małej daczy wybudowanej dlań przez Łako-bę w Nowym Afonie^{1 1} na południu Abchazj i, tuż obok klasztoru Aleksandra III, Stalin wrócił do Soczi, gdzie dołączyli do niego Żdanow i Kalinin. Jeżów rozszerzał listę podejrzanych, tak by obejmowała wszystkich dawnych opozycjonistów, a także całe narodowości, zwłaszcza Polaków. Równolegle

1

Co się tyczy „sklepikarskich” skłonności Stalina, zawsze przejawiał on zainteresowanie rabatami w swoich transakcjach zagranicznych: Ile kosztował okręt zamówiony we Włoszech ? - napisał do Woroszyłowa. - Gdybyśmy kupili dwa okręty, jakiego rabatu mogliby nam udzielić? Stalin.

2

Stalin zaczął korzystać z tego uroczego małego domku, malowniczego żółtego pawilonu na wzgórzu, w 1935 roku. Jego goście odbywali spacery do domku letniego, gdzie piekli szaszłyki. Później kazał wybudować nowy dom, który na starość stał się jedną z jego ulubionych rezydencji. Obecnie korzysta z niego prezydent Abchazji. Kiedy autor odwiedził ten dom w 2002 roku, zarządzająca pozwoliła mu się tam zatrzymać i wydała na jego cześć bankiet w jadalni Stalina.