img052 (5)

50|ROZDZIAŁ I

pozostających w tym czasie w rękach wdowy po kasztelanie krakowskim^{1 2}. Większość wspomnianych urzędników występuje pod nazwą dyspozytorów i ekonomów. Wśród tej grupy znalazł się również gubernator, leśniczy, podleśniczy, rewizor i szyper. Jeżeli wziąć pod uwagę, że mniej więcej taka sama grupa urzędników występowała w każdym z kompleksów dóbr, łatwo wyliczyć, że musiała się zamknąć, w przypadku wyjątkowo zamożnego magnata, liczbą dochodzącą, a może i przekraczającą 100 osób. A przecież, oprócz wspomnianych urzędników, których można zaliczyć do grupy personelu średniego, występowali również i inni, zapewne w nie mniejszej liczbie^³. Każda z tych osób, w mniejszym lub większym stopniu, brała udział w procesie aktotwórczym.

Podsumowując te uwagi, warto w końcu przyjrzeć się personelowi urzędniczemu, bez wątpienia jednego z najbardziej wpływowych, zarówno politycznie jak i ekonomicznie, magnatów, jakim był Aleksander August Czartoryski. Olbrzymi majątek, jaki zgromadził w swoich rękach oraz wyjątkowa aktywność na polu życia publicznego stawiały przed wojewodą ruskim wymóg organizacji sprawnie działającej machiny administracyjnej, prawnej i politycznej, której tryby tworzyli liczni oficjaliści i klienci. Ograniczając się tylko do grupy najbliższych podwładnych Czartoryskiego, którzy bez najmniejszej wątpliwości brali bezpośredni udział w procesie aktotwórczym, wytwarzając różnego rodzaju dokumentację na potrzeby swojego chlebodawcy oraz nadzorując w niektórych przypadkach jej powstawanie w okresie kilkunastu lat (1764-1781), można wskazać przynajmniej kilkadziesiąt osób, głównie zajmujących się sprawami gospodarczo-majątkowymi.

Urzędnicy i oficjaliści Augusta Aleksandra Czartoryskiego, którzy brali udział w procesie aktotwórczym²⁴: (w przypadku kolumny „Lata” chodzi o zakres chronologiczny księgi a nie zatrudnienie oficjalistów)

Imię i nazwisko	Funkcja	Lata
Blumski	pisarz i ekonom międzyrzecki	1764-1770
Brzozowski	pisarz żup solnych puławskich JKM	1766-1772
Bukał	patron w Trybunale Koronnym w Lublinie	1764 -1766
Czerwonka	pisarz klucza Wysockiego	1773-1776
Daszkiewicz	komisarz dóbr lwowskich komisarz dóbr zalwowskich	1771-1772 1773-1776
Dąbrowski	komisarz, później ekonom dóbr końskowolskich	1766-1776
Doring	pisarz dóbr zakrakowskich i sandomierskich	1764-1766
Drużbacki	plenipotent podolski	1773-1776
Filipowicz	rachmagister później ekonom generalny dóbr mazowieckich, lubelskich i innych	1773-1776
Florentz	pisarz	1773-1776
Gradowski	ekonom dóbr wilanowskich	1773-1776
Hadziewicz porucznik	kasjer	1773-1776
Hermanowski	gubernator szkłowski	1771-1776
Iwanowski	ekonom generalny dóbr podolskich	1778
Janicki	burgrabia brzeżański	1766-1770
Jaworski	pisarz żup kałuskich	1764-1766
Karwosiecki	plenipotent w Trybunale Koronnym piotrkowskim	1764-1766
Klembowski	opiekun Archiwum Warszawskiego	1771-1776
Klingck	pisarz wilanowski, później komisarz	1764-1772
Konopka	komisarz dóbr zakrakowskich	1766-1770
Korczyński	pisarz generalny dóbr podolskich	1779
Kozakiewicz	pisarz prowentowy jarosławski	1773-1781
Kozłowski	plenipotent	1764-1770
Koźmian, wojski	plenipotent w trybunale Koronnym w Lublinie,	1773-1776
lubelski	patron	1777-1781
Kukliński	pisarz prowentowy końskowolski, później ekonom puławski	1771-1776

²⁴ W oparciu o księgi percepty i expensy kasy warszawskiej Augusta Aleksandra Czartoryskiego z lat 1764-1781, AGAD, APŁ, sygn. 139/1-6.

1

   AGAD, Archiwum Roskie (dalej ARo), Korespondencja, sygn. LXIII/23, s. 231 ,S. Hryniewiecki, komisarz dóbr białostockich do Izabeli Branickiej z Poniatowskich, list z Trzepczotki, 6 listopada 1780 r. W rejestrze znaleźli się: Łotewski - ekonom starostwa i leśnictwa bielskiego, Michałowski - dyspozytor hołowczyński, Błażejowski - dyspozytor użycki, Wiemiński - dyspozytor wlewnicki, Budygier - dyspozytor stołowacki, Zabielski - podleśniczy ladzki, Hryniewiecki — dyspozytor trywieski, Trojanowski - dyspozytor mochnacki, Piaseczki, Taylor - gubernator tykociński, Biernacki - ekonom horoski, Pruszyński - ekonom rogowski, Truskolawski - ekonom sobolewski, Popławski - ekonom lipnicki, Czaplicki - ekonom stelmachowski, Bogusławski - ekonom trzciański, Łada - ekonom klewiański, Otocki - szyper, Metelicki - rewizor, Wołodkiewicz .-leśniczy.

2

   Problem administracji dóbr magnackich na przykładzie majątku hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego przedstawiła ostatnio A. Sztachelska-Kokoczka, dz. cyt.