IMG45

44 III. Metody wychowania

>Metody kształtowania grupowych wzorów żyęia ;

Wzory życia mogą obejmować bardzo szeroki lub wąski zakres sytuacji życiowej jednostki. Przyjęcie pewnego wzoru przez jednostkę powoduje niejako jej ,,uodpornienie" na inne wpływy. Nie możemy badać bezpośrednio wzorów kultury, możemy jedynie rekonstruować je na podstawie różnorod-nycli przekazów (np. teksty krążące w grupie, rytuały, gry), czyli obserwo-walnycli przejawów życia grupy.

Grupowe metody wychowania opierają się na założeniu, że jjródłeńu) zmian psychicznych w jednostce może być nie tylko działalność wychowawcy,» lecz także zachowanie się innych ludzi tworzących jej społeczne otoczenie.,;/ i W metodach tych wychowawca nie oddziałuje bezpośrednio na wychowanka, J stara się natomiast ukształtować jego otoczenie społeczne, a przede wszystkim jego grupę w taki sposób, by wywierany przez nią wpływ prowadził do i pożądanych zmian w samym wychowanku.

Powodzenie w stosowaniu tych metod zależy od dwóch podstawowych warunków. Po pierwsze, wychowankowie muszą tworzyć grupę społeczną, a nie zbiorowość nie powiązanych ze sobą jednostek. Po drugie, wychowawca j musi doskonale zdawać sobie sprawę z tego, jak tworzyć taką grupę, jakie j mechanizmy mogą wewnątrz niej działać i jak modyfikować wpływy emitowane przez grupę.

Na zakończenie należy podkreślić, że działania wychowawców — składające się na realizację procesu wychowania — nie mogą ograniczać się tylko ; do wywoływania sytuacji sprzyjających wyzwalaniu pożądanej aktywności dziecka oraz wynoszeniu z nich odpowiednich doświadczeń. Muszą one polegać także na kierowaniu aktywnością wychowanków w wytworzonych sytuacjach, na pobudzaniu ich do określonych zachowań, a wreszcie na usuwaniu lub zapobieganiu im. Wszystkie te czynności związane są właśnie ze stosowaniem określonych metod wychowawczych.

Rzeczywistość pedagogiczna jest dynamiczna i bardzo złożoną. Wychowawca spotyka się z coraz to nowymi problemami, które nie zawsze dają się rozwiązać za pomocą metod tradycyjnych. Tak więc głównym problemem, przed jakim staje, jest znalezienie skutecznych metod wychowania. Działał- j ność wychowawcza, sprawna i efektywna, nie może polegać na mechanicznym stosowaniu nawet bogatego repertuaru środków i metod wychowawczych, skuteczność metody nie jest bowiem raz na zawsze dana i ustalona. W zależności od wielu różnych czynników modyfikujących, ta sama metoda może dawać różne efekty.

Skuteczne posługiwanie się środkami oddziaływań wychowawczych, sto- j sowanie określonych metod w procesie wychowania zależy od kilku podsta-

wowych warunków. Jednym z nich jest przygotowanie pedagogiczne nauczycieli do pracy wychowawczej. Przygotowanie teoretyczne do pracy wychowawczej powinno objąć między innymi gruntowne zapoznanie nauczycieli z systemem metod i środków oddziaływań wychowawczych.

Samo jednak przygotowanie teoretyczne nie daje jeszcze wystarczającej gwarancji osiągnięcia zamierzonych celów wychowawczych. Najwyższy stopień przygotowania pedagogicznego wyraża się w trafnym wyborze najwłaściwszej metody czy też środka oddziaływania wychowawczego.' Trafność wyboru najwłaściwszej metody czy środka jest uwarunkowana z Jcolei przez umiejętność właściwej oceny sytuacji wychowawczej.

Oddziaływanie wychowawcze powinno być także poprzedzone trafną diagnozą. Tylko bowiem właściwa diagnoza może pomóc opiekunowi w podjęciu słusznej decyzji w wyborze najodpowiedniejszych metod wychowawczych. Taka zaś diagnoza wymaga — obok zrozumienia sytuacji wychowawczej — gruntownej znajomości psychiki ucznia.

Wszystkie te czynniki i warunki sprawiają, że nie powinniśmy i nie możemy obdarzać zbytnim zaufaniem nawet tzw. sprawdzonych i efektywnych metod.

PYTANIA I ĆWICZENIA

1.    Uczniowie klasy czwartej podzieleni są na kilka grup nieformalnych (grupy tworzą osobno dziewczęta, osobno chłopcy). Między grupami trwa walka o dominację w klasie, często można zaobserwować nieprzyjazne zachowania. Zaprojektuj system oddziaływań wychowawczych, wykorzystując znane ci metody i techniki.

2.    Oceń przydatność poniższego ćwiczenia:

A.    Uczniowie wybierają swoich ulubionych bohaterów filmowych (literackich). Następnie starają się przewidzieć, jak wybrana postać zachowa się w konkretnych sytuacjach zaistniałych w klaśie.

B.    Do jakich metod (technik) wychowawczych można zaklasyfikować takie działania wychowawcy?

LITERATURA

BrąGIEL J._t Metodyka pracy opiekuńczo-wychowawczej. Warszawa 1984. Konarzewski K., Podstawy oddziaływań wychowawczych. Warszawa 1982.