IMG 1305204015

Ogólnie dziwny epizod masakry kotów można, zda* niem Darntona, wyjaśnić, biorąc pod uwagę polise-miczny charakter symboli, rytualne znaczenie zwierząt i ich kulturową oprawę. Darnton wykorzystał w swym studium całą gamę inspiracji płynących z antropologii. Antropologiczne jest więc: podejście do problemu (wyjście w inną kulturę od strony „ciemnego zaułka”), program (spojrzenie na rzeczy z „punktu widzenia tubylca”), definicja kultury jako świata symbolicznego, cel (zrozumienie innej kultury przez zdekodowanie znaczenia symboli). Książka Darntona, która należy do standardowych przykładów mariażu historii i antropologii, potwierdza zdanie Geertza na temat charakteru „związku” tych dwóch dyscyplin, który nie polega na ich zlaniu się w jakąś hybrydę, lecz na przedefinio-waniu ich obu w terminach dyscypliny przeciwnej, co następuje dzięki stosowaniu w badaniach strategii tekstualnej³⁰. Zauważmy jednak, że mamy tu do czynienia z poszukiwaniem inspiracji i instrumentalnymi aplikacjami, co zresztą zgodne jest z sugestiami cytowanej wyżej Natalie Zemon Davis, która napisała, że historyk w antropologii szuka sugestii, a nie recept.

U Darntona znajdujemy na przykład analizę opisanego przez Contanta ceremoniału przyjęcia do warsztatu i cechu drukarskiego, który analizuje on, wykorzystując teorię klasyka antropologii Arnolda van Gennepa, uzupełnioną następnie przez Victora Turnera³¹. Rozczaruje się jednak czytelnik, który poszukiwać

^Zob.: Clifford Geertz, Historia i antropologia, przekład Sławomir Sikora. „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 1-2, 1997, s. 9 (jest to numer tematyczny pt. Historia i Antropologia).

³¹ Autor Les rites de passage ukazał „obrzędy przejścia” jako rytuały, które towarzyszą przechodzeniu człowieka od jednej sytu-

będzie u Darntona wnikliwej analizy stosowalności modelu Gennepa — Turnera do rozważań nad inicjacją Jerómea. Darnton poprzestaje na opisie samej ceremonii i kilku ogólnikowych uwagach zamieszczonych w przypisie, gdzie zaznacza, że koncepcje wspomnianych antropologów pasują do doświadczeń Jeróme’a. Podobnie dzieje się w przypadku rozważań nad koncepcją symbolu, które ograniczają się do przywołania prac Mary Douglas i Edmunda Leacha^{1 2}. Darnton zmuszony został jednak przez krytykę Chartiera, który zarzucił mu zastosowanie nieodpowiedniego pojęcia symbolu, do dokładniejszej analizy zagadnienia³.

195

1

acji do drugiej lub od jednego porządku kosmicznego czy świata społecznego w inny. Van Gennep wyróżnił rytuały włączenia, przejścia i wyłączenia, którym odpowiadały na przykład ceremonie inicjacji, ciąża i obrzędy pogrzebowe. Turner wykorzystał tę koncepcję, nakładając na wymienione wyżej etapy swoją strukturę faz: preliminalną, liminalną, i postliminalną, przy czym najistotniejsze znaczenie ma według niego liminalność jako moment chwiania się porządku. Zob.: Arnold van Gennep. The Rites of Passage. Chicago: The University of Chicago Press. 1960, s. 10-11; Victor Turner. The Ritual Process: Structure and Anti-struclure. Chicago: Ałdine. 1969, oraz tegoż, The Forest of Symbols: Aspects of Ndembu Ritual. Ithaca: Cornełl University Press, 1967. O koncepcjach van Gennepa i Turnera zob. także: Michał Buchowski, Magia i rytuał. Warszawa: Instytut Kultury, 1993, s. 132-164, oraz Wojciech J. Burszta, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje. Poznań: Zysk i S-ka, 1998. s. 101-111.

2

Darnton powołuje się między innymi na studia: Loring M. Danforth, The Death Rituals of Rural Greece. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1982; Mary Douglas, Purity and Danger: An Analysis of the Concept of Pollution and Taboo. London: Routledge and Kegan Paul, 1966; Edmund R. Leach, Antropological Aspects of Language; Animal Categories and Verbal Abuse, w: Neui Directions in the Study of Language. ed. by Erie H. Lenneberg. Cambridge. Mass.: M.I.T. Press, 1964.

3

Zob.: Robert Darnton, The Symbolic Element in History.