Jabłoński Księga Koheleta w szkole ponadgimnazjalnej (1)

m; Romuald Mirek i

Skąd wynika u wyjątkowość księgi, co decyduje o tym. ic ciągle, po wiehi wiekach interpretacji. jest ooi swoistą niewiadomą, zagadką' Przede wszystkim j należy podkreślić postawę autora, który szuka sensu ludzkiego losu. ale nie zadowala się trad>eyjnynn rozwiązaniami literatury mądroictowej starożytnego Izraela. Odrzuca najw ażniejsze jej założenia, bo okazują się ooc w świetle jego doświadczeń egzystencjalnych - ujęciami m abstracto, nieprzystającymi do rze- ~ czywistości Nie bez znaczenia oka2e się swoisty sposób prezentacji doktryny • nie jest to logiczny, uporządkowany wywód, lecz rozmyślania, refleksje, które czasami niosą ze sobą przeciwstawne treści¹¹

Kohelet zmusza zatem odbiorcę do my 'lenia, prowokuje go. drażni, kaZc mu zastanawiać się nawet nad tym. co wydaje się od dawna ustalone i pewne. Zad-ncj ortodoksyjnej prawdy me chce przyjąć bez uprzedniej weryfikacji, zaprasza i do intelektualnej rewolty, nakłania wręcz do apostazji od oficjalnych nurtów sa-picncjalnych judaizmu. O tym napięciu między autorem a czy telnikiem pisze bar- 2 dzo sugestywnie Tadeusz Brzegowy

Kobclcl w prowadzi nas. jak milka /a rączkę. do Boga poeieayoeta. Przeciwnie, prow adzi ras iui samo dno oumołci. i lam każe nam podjąć decyzję¹*

Trzeba teZ zaznaczyć, ze Księga Kohekta w stopniu pewnie większym mz wiele innych ksiąg biblijnych - jest nadal aktualna. Człowiek bowiem zawsze próbuje znaleźć sens Życia i wybiera określone wartości Refleksja tego typu wydaje się szczególnie waZna dzisiaj, w dobie ekspansji konsumpcjonizmu i narastania postaw hedonistycznych czy rzecz ujmując z innej nieco perspektywy - dehumanizacji człowieka, pozbawiania go godności czy ulęgana uczuciu beznadziei, błądzenia w labiryncie zdarzeń, które pozbawione są wymiaru ideologicznego, do niczego me zmierzają - w czasach, gdy człowiek jest. dzięki niesłychanemu rozwojowi nauki i techniki, jakby w ładcą naszej planety, ale „owo -panowanie nad ziemią*, rozumiane nieraz jednostronnie i powierzchownie"¹³, prowadzi do wielu negatywny ch zjawisk społecznych, ujawniających się w różnym zakresie i z różną mocą.

Wydaje sic przeto, te praca nad Księgą KoheUtu może okazać się banlzo owocna i równocześnie atrakcyjna intelektualnie. Uczeń stanie bowiem przed dziełem bez wątpienia niezwykłym

Kobcket Hanowi wielb rozdatl w Susom zbawienia. ak jeu seł fuoduncnulnym rordmSctn

w rmtwu człowieka. Jak bardzo jest potężnym i genialnym egzcgcią nędzy ryso, tak. obok naukowej egzrgezy. u stop jego rozpafcmych. a muno wszystko chłodnych wierszy, przedłożyć mulimy egzegezę człowieka, który poszukuj. który oę zadręcza. który pyta¹*

¹¹ Niektórzy babina umają 10 a argument potwierdzający tezę. Z* ,«*ł łO itaelo rożnych autorów iprobłcm %o oaśwscda op 0 Rava»i.c>p.<tr.s 25-19. sam jednak uważa. Ze księga jot dziełem jednoliiyio. a wsę«niiiane iprzecznoici ią celowe i cłuraklctynyczme dla natury foeey) lani sądzą re dnefc> Kcbelcu ma charakter greckiej diatryby - dialogu, w króiym prezentuje uę tółne stanowi, łka (np J S. Synowiec. Mfjrcy hratlu. pisma l nauto. Kraków |Ois . i -o.

T Brzegowy, PuUr, i mnt puma. Tamo w IW7. s. 2Ó0 ¹ kin Paweł II, Encyklika £>rv«i m mistmordui, nr i “ O Rasasi, op.cu,i. J«ł

Pierwsze zajęcia o księdze warto poświęcić na omówienie: a) datacji i tytułu: b) lejtrnotywów, rzucających światło na jej istotę, c) fragmentu pracy o sensie Życia: d) liryku nasyconego motywami koheletycznynn

W rożnego typu omówieniach przyjmuje się najczęściej, Ze Księga KoMeta powstała w III w. przed Chr ¹⁵

Tytułowe słowo Kohelętjcst nieco enigmatyczne, mcwystępującc w innych księgach Pisma Świętego Zwykle wiąże się je z terminem qahal, który oznacza „zgromadzenie" Imię to jest pseudonimem, którego wzór stanowi tytuł oznaczający godność lub funkcję urzędowy polegając* na jakiejś relacji ze zgromadzeniem. prawdopodobnie o charakterze mądrośćiowynr ⁶ Zgodnie z niedawną sugestią można ten wyraz skojarzyć z kebillo, czyli ..oracja”, „przekonywanie" - Kohelet byłby więc mówcą, dyskutantem¹' Należy również wspomnieć

0 tłumaczeniu Septuaglnty: ekkUstastcs. bo stad wywodzi się inny tytuł: Księga Eklezjastesa¹*

Już w fazie rozważań preltminaryjnych należy zająć się bliżej najważniejszym lejtmotywem księgi * terminem kabel O jego znaczeniu „zadecydowały już starożytne przekłady: LXX oddaje ten wyraz, przez natauimj^ - marność. Vg przez V,Witas marność”¹* Stąd w polskiej Biblii Tysiąclecia zdanie, które two-rzy spajającą całość inkluzję (rozpoczyna i kończy dzieło) oraz jest swoistym „symbolicznym herbem Kohclcta"^w: „Marność nad marnościami marność nad marnościami - wszystko marność" (na końcu wersja nieco skrócona) 1.2

’ żob np E /awisrcw-iki.op. ttr.s 47. J Kodel).Klwn Jo PumaŚwiętego. Kraków 2003.

1 10S. WJ łUmngton, Kim: Jo BMii. Wnuwi 1997. » 277. D Co*. Księgo Koketeia, (w-; Skmfak wtfJry Mgijnrj, rot BM Metzger, M D. Cooęan. Warszawa 2004. i. 364 Inna duacja np * J L Kugcl. Księgo KoMeio. [w ) Encyklopedio Sibti/mu, roi PJ. Achecmcicr. Warszawa 1999 (V-IV w przed Chr); L Cremailu. Księgo KoMeta. (w| Kocyklopedta ckrteSc^smnm Historia i w,póic:anos> 2000 ku nadaei. red. A. Agaesina. Kielce 2000. a 3i«.między potowa V i potowa IV wieku przed Chr.)

^u Zob. G Raian. op cu.t. 15.

'* Zob J L. Kogel,op ot.u 602

" J S Synowice. op. n/„ *. 177 ProtcttUK*. dąc z M lulrceo. tłumacza Sohrle: ;alco Jer Prrj.ęer, czyli .kaznodzieja'. G Kavan uważa jednak. « nve jest orw zbyt trafne, poweważ „kannie". stanowiące treść księgi, ,,-ert mało kościelne. zbst kaleydockopicznc ■ sieje budnej mepołMj niż pokój" (op. cu.t 15)

'* S. Potocki. <rp ri. » 452 (LXX to Septuogwia. najstarsze. i tll-U w przed Cif. ■ najbardziej rozpowszechnione tłumaczenie Ssorrgo Tatowemu i języka hebrajskiego i aranejikieęo na język grecki; Vg to łacmsiuc tłumaczenie Pumo Świętego autorstwa łw Hieronima, ukcoczcoe w V w. p> Chr.).

P 8nk> » P<xóęczm"i rtownika he^rcgsio-polskin i orjmetjko-pcśKiw .Starego Testamentu i Warszawa 2000. s. 91)dcfuuuie taóciyako ..'chatcnic wiatru, marnoto. n*oM^- Oz Bosak « Slow. tuku ęrrejbo-poiskn Jo SWęo Talowemu(Pelplin 2001. s 175)motctota oddaje uko jatowosc. hezwutoioowośc. pnttność. marność, coś bez znaczenia’

G- Ravan. op. cu. s. 19.