IMG57 (2)

OJNOPION 262

albo powiesiła się, albo nuciła się na stos żałobny i spłonęła, mb

Apd IM in 12.6. Trel inLw 57;60;Conon 23; Pirth. 4; Ov. łlcr V; Q & X 2*2; 4*4.

OJNOPION (Otuoftfow) - ..Spijający wino", syn Ariadny i Dionizosa (lub też Ariadny i Tezeusza). Był królem wyspy Chi os, gdzie wprowadził zwycząj picia czerwonego wina. Przybył tam bądź z Krety, bądź z Lcmnos, bądź też z Naksos.

Ojnopion miał kilkoro dzieci: Euantesa, Stafylosa, Marona, Talosa i córkę Merope, którą pragnął poślubić - Orion, gdy przybył na wyspę, aby polować na dzikie zwierzęta. Oinopion jednak nie chciał mu oddać swej córki, upił go i. gdy Orion pogrążony był we śnie, oślepił go. mb

Pius. VII4,Sn.;5.13; Hyg-.tór 1134;Schol. inA. R. III997; Parth. 20; D. S. V 79; 84; Anit. 636 n.; Plu. tfm. 20; Apd. MtbL I 4,3; Ep. I 9; Au. I 26 b; Scrv. in Yog. Arn. X 763.

OJNOTROS (Ofvo>tpoę) - syn — Lykaona i Kylle-ne. Niezadowolony z części, która mu przypadła z podziału Peloponezu między niego i jego braci, wyemigrował w towarzystwie swego brata Peuketiosa. Obaj przybili do brzegów Italii: Peuketios nadał swe imię ludowi Peuketiów, Ojnotros zaś swoje — ludowi Ojno-trów.

Wedle innej wersji, sięgającej Warrona, Ojnotros był królem sabińsłrim. Niekiedy uchodził też za brata króla 1 talosa. mb

Paw. Vm 3. 5; D. H. I 11-13; Sen-, in Verg. Aeti I 552. Por. J. Berard. Cdomsaikm..., s. 459 n.

OJONOS (Otojvóę) - bratanek Alkmeny, był synem Likymniosa, a zatem krewnym — Heraklesa. Towarzyszył on herosowi w wyprawie na Peloponez. Został zwycięzcą w biegu krótkim (na jeden stadion) w czasie igrzysk olimpijskich ustanowionych przez Heraklesa. Ojonosa zabili Hippokoon i jego synowie. Herakles chcąc pomścić jego śmierć, podjął wyprawę przeciw Sparcie, mb

Pi. 0.11.65 i schol.; Paus. III 15.3; D. S. IV33; 34; Schol. inILI 52; U Stl; Apd. BM 11 7. 3, Plu Qu Bom. 90.

OKEANOS ('Oiceavóę) - uosobienie wód, które wedle pierwotnych koncepcji greckich, otaczają świat. Przedstawiano go pod postacią rzeki opływającej płaski dysk. który jest Ziemią. Rozciągał się zatem tak na zachód, jak na wschód, na południe i na północ Ziemi i oznaczał jej najdalsze granice. W ten sposób można wytłumaczyć na przykład topografię mitu o -• Heraklesie i Hesperydach oraz przygód tego herosa u Geryona. W miarę jak znajomość Ziemi stawała się coraz dokładniejsza, te pojęcia zmieniały się również i imię Okeanosa odnosiło się już tylko do Oceanu Atlantyckiego, zachodniej granicy świata antycznego.

Jako bóstwo uchodził Okeanos za ojca wszystkich rzek. Hezjod w Teogonii wymienia pośród jego dzieci: Nil, Alfcjos, Endanos. Strymon, Meander, Istros, Fasis, Resos, Acheloos, Nessos, Rodios, Haliakmon, Hepta-poros, Granikos, Ajsepus, Simois, Penęjos, Hermos, Kaikos, Sangarios. Ladon, Partenios, Euenos, Arde-skos, Skamander. Sam Hezjod jednak wyznąje, że lista ta nie jest wyczerpująca. Trzeba by dorzucić co najmniej trzy tysiące dalszych nazw, gdyby się chciało

wyliczyć wszystkie rzeki, które Okeanos zrodził z Tethys.

Okeanos miał z Tethys również tyleż samo córek, Okeanid, które oddawały się różnym bogom, a czasem i śmiertelnym i, urodziwszy liczne potomstwo, uosabiały strumienie, źródła itd. Hezjod wymienia czterdzieści jeden Okeanid. z których nąjstarszą była Styks, potem następowały; Pejto, Admete, lante, Elektra, Doris, Prym no. Urania, Hippo, Klymcnc, Rodeja, Kalliroc, Zeukso, Klytie, Idyja, Pasitoe, Pleksaure, Galaksaurc, Dione, Mclobosis, Toe, Polydore. Kcrkeis, Pluto, Per-seis. lanejra, Aksaste, Ksante, Petraja, Menesto, Europę, Metis, Eurynome, Telesto, Chryseis, Asja, Kalypso, Eudore, Tyche, Amfiro, Okyrroe. Inni pisarze dorzu-cają do tej listy dalsze imiona: Filyra, matka centaura Chejrona, Kamarina, Aretuza i in. Listy te mogły ulegać przeróżnym modyfikacjom, zależnie od wyobraźni i fantazji tych, którzy je tworzyli.

Okeanos był najstarszym z tytanów, synów Uranosa i Gai (tab. S i tab. 12). Był mężem Tethys, swej siostry, która uosabiała kobiecą siłę rozrodczą morza, mb

Hcs. Tk 133 n.; 337 n.; Apd. Bibl I I, 3; 2,2 n.; D. S. V 66; //. XIV 201; 246; 302; XXIII 205; Od. XI13; 639; XII I; /;. Hom. in Cer. 418 n.; A. R. II1235; Pi. 0.5,2:P. 9,14; A. Pr. 136 n.; 793 n.; por. Fr. Fischer,op. cii. — Ncreidy.

OKNOS COkvo<;) - powroźnik, postać symboliczna. Przedstawiano go w Podziemiu skręcającego sznur, który natychmiast, w miarę jak się wydłużał, pożerała oślica. Potocznie wyjaśniano ten symbol, mówiąc, że Oknos był człowiekiem bardzo pracowitym, lecz posiadał rozrzutną żonę. Trudno uchwycić właściwy sens tej opowieści, mb

Plu. Deir. an. XIV 473 c; Cralin. fragm. 348 Kock; Ar. Ra. 186; Paus. X 29,2; Prop. V 3, 19; D. S. I 97. Por. S. Reinach, art. cii. — Syzyf.

OKSYLOS (’0£uAoę) - imię kilku herosów; dwóch spośród nich należy do podań etolskich.

1.    Skądinąd nam nie znany syn Aresa, a przez matkę Protogeneję, wnuk Kalydona, a zatem prawnuk herosa Ajtolosa, eponima Etolów (tab. 24).

2.    Drugi na ogół uważany za syna Hajmona, będącego synem Toasa. Ajtolos był również jego przodkiem w dziesiątej (lub dziewiątej) generacji. Apollodor, który uważa go za syna Andrajmona, podaje jako jego matkę Gorge, siostrę Dejaniry (tab. 27). Oksylos był więc spokrewniony z Heraklidami jako kuzyn Hyllosa, syna Dejaniry. Jest bardzo prawdopodobne, że obaj Oksylo-sowie, syn Aresa i Protogenei i syn Hajmona (lub Andrajmona), są jedną i tą samą osobą. Obaj byli potomkami Ajtolosa i poprzez niego pochodzili od Endymiona.

Z Oksy losem wiąże się podanie o „powrocie" potomków Ajtolosa do Elidy. Wiadomo, że -* Ajtolos pochodzący z Elidy na Peloponezie musiał opuścić ojczyznę i w jakiś sposob posiadł królestwo położone na północ od Przesmyku Korynckiego, w kraju kuretów, który od jego imienia przyjął nazwę Etolii. Oksylos zabił przypadkowo, rzucając dyskiem, swego brata Termiosa i musiał opuścić kraj. Schronił się w Elidzie. Gdy skończył się jednoroczny okres wyznaczony mu na wygnanie, Oksylos wyruszył w drogę powrotną do Etolii. Zdarzyło się, że właśnie wówczas -* Hcraklidzi poszukiwali, zgodnie z poradą wyroczni, przewodnika „o trzech oczach", który by zawiódł ich na Peloponez. Oksylos, który wedle niektórych był jednooki (straci!

OLYMBROS

26)

oko zraniony strzałą), wedle innych jechał na koniu łub m mule o jednym oku, spotkał ich i Hcraklidzi {rozumieli sens przepowiedni wyroczni, ponieważ ctlowiek, który stanął przed nimi, posiadał wraz ze swym wierzchowcem tylko troje oczu. Zaproponowali mu, by ich doprowadził na Peloponez, ich „ziemię obiecaną". Oksylos zgodził się i dał im zwycięstwo, ale zażąda! w nagrodę królestwa Elidy, które należało do jego przodków. Obawiając się, że gdy Heraklidzi ujrzą piękno ziemi elidzkiej, nic będą skłonni mu jej oddać, prowadził więc ich przez Arkadię. Gdy Heraklidzi podzielili między siebie zdobyte.ziemie, Oksylos zjawił sięnagranicy Elidy ze swoimi Etolami. Tam natknął się na króla Elejosa. Ponieważ siły obu przeciwników byty równe, postanowiono rozstrzygnąć spór pojedynkiem. Ze strony Elijczyków wybrano jako zawodnika łucznika imieniem Degmenos, zaś ze strony etołskiej, procarza Pyrajchmesa, który odniósł zwycięstwo. I w ten sposób Oksylos posiadł w Elidzie tron swego przodka Endymiona. Zezwolił mieszkańcom pozostać na ich ziemi, ale osiedlił tam również kolonie Etolów, którzy zmieszali się z Elejczykami. Oksylos zachował stare wierzenia tego kraju i wsławił się mądrymi iządami. Przyczynił się do upiększenia miasta Elidy. Jedno z jego praw zabraniało pożyczek na procent na całym terytorium jemu podległym. Był protektorem Achajów, gnębionych przez najeźdźców doryckich (He-raklidów). Oksylos odnowił igrzyska olimpijskie ustanowione przez Heraklesa, które popadły w zapomnienie, i związał z nimi swe imię do tego stopnia, że niekiedy uchodził za ich założyciela.

Oksylos poślubił Pierię i miał z nią dwóch synów, Ajtolosa Młodszego i Lajasa. Ajtolos zmarł w młodym wieku i został pogrzebany pod bramą miasta Elidy, przez którą prowadziła święta droga; uczyniono tak zgodnie z wyrocznią, która nakazała, by pochować dziecko nie w mieście i nie za miastem. Lajas został następcą ojca.

3. Syn Orejosa, poślubił własną siostrę, Hamadryas, i miał z nią nimfy drzew, zwały się one: Karya, Balanos, ICrania, Morca, Ajgeros, Ptelea, Ampelos, Syke, a imiona ich przypominały nazwy różnych drzew od orzecha do morwy, krzewu winnego i drzewa figowego. mb

OKYRROE fftKuppóą) - imię wielu nimf lub bóstw pozostających w łączności z wodą i źródłami.

1.    Jedna z córek Okcanosa. Opowiadano o niej, że oddała się Słońcu (Helios) i urodziła mu syna zwanego Fasis. Syn przydybawszy pewnego razu matkę z kochankiem, zabił ją. Ale polem trapiony wyrzutami, rzucił się do rzeki Arklurot, która odtąd zwala się Fasis.

2.    Również nimfa, rodem z Samos, córka nimfy Chesias i rzeki Imbrasos. Apollon zakochał się w niej i pewnego dnia, gdy udawała się do Miletu, chciał ją porwać. Okyrroe poprosiła żeglarza, imieniem Pompi* los, przyjaciela swego ojca, ażeby ją zabrał ze sobą. Pompitos zgodził się, ale gdy przybijali do Samos, sądząc, że umknęli Apollonowi, bóg zjawił się, posiadł dziewczę, statek Pompilosa przemienił w skałę, a jego samego w rybę.

3. Córka Chejrona i nimfy Chariklo. Imię swe zawdzięczała miejscu urodzenia: matka wydala ją na świat nad strumieniem o rwących wodach. Przy urodzeniu otrzymała dar wieszczenia, ale posługiwała się nim bez umiaru, wyjawiając, wbrew zakazom bogów, swemu ojcu i małemu Asklepiosowi dzieje tajemne bóstw. Została za to ukarana i przemieniona przez bogów w konia. Odtąd zwała się Hippo. mb

l.Hct. Th. 360; Phi. Dejhn. VI. 2. Aih. VU2S3r.Ael. HA XV 23. 3. Ov. Met, II635 n.

OLIMP (’OXiąuioę)-W świecie greckim istniało wiele pasm górskich zwanych Olimpem: w Mysji, w Kilikii (Cylicji), w Elidzie, w Arkadii wreszcie najsławniejsze, które rozciągało się u zbiegu Macedonii i Tesalii. Począwszy od poematów homeryckich najważniejszy szczyt Olimpu uchodził za siedzibę bogów, a przede wszystkim Zeusa. Tam to, na przykład, bóg ważył losy Achillesa i Hektora, stamtąd zrzucił Hefajstosa, gdy ten opowiedział się po stronie Hery itd. Z czasem siedzibę bogów przestano łączyć z górami tesaiskimi i wyraz Olimp przyjął się powszechnie na określenie „przybytku niebiańskiego", gdzie zamieszkiwały bóstwa, mb

Por. IL, Od k Hom. tu. passim. Por. schol. in AJR. I 598

I. Apd. BibL I 7,7. 2. Paus. V 3,6-V 4.4; 8.5; 9.4; 16,1; 18.6; VI23.

■    I; 9; 24,9; Schol. in Pi. P. 3,19; 22; in 0.3,19; Str. VIII357; 454; X 463;

■    Apd. BibL II 8. 3; Polyacn. V 48; Arist. Po/ii. VI 2, 5. 3. Ath. III 78

I ^b

OKSYNIOS (’0£uvioę) — W niejasnej opowieści podanej przez Konona Oksynios i Skamandros są synami

' Hektora, których Priam ukrył bezpiecznie w Lydii, w chwili upadku Troi. Po zburzeniu miasta Eneasz, który schronił się w masywie gór Ida, zaczął tam sprawować rządy. Wkrótce jednak Oksynios i Skamandros powrócili, by objąć w posiadanie królestwo ich dziada i wtedy Eneasz rozpoczął swą wędrówkę na Zachód, mb

Conon 46.

OKSYNTES CO^uvn]ę)- król Aten, syn — Demo-V fonia i wobec tego należący -do rodu Tezejdów. Miał synów Afejdasa i Tymojtesa. Afejdas, jako starszy, wpierw objął po nim rządy, ale niebawem został zdetronizowany i zabity przez brata, mb

. ftus. II 18, 9; Ath. III 96 d; Nic. Dam. fnum. 50; TzcL ChiL I ID.    -

•OLUS - mityczny olbrzym znany tylko z imienia: mówiono, że został wykryty przez wieszczka etruskiego wtedy, gdy robotnicy rozkopując szczyt Kapitolu w Rzymie, aby położyć fundamenty pod świątynię Jowisza Najlepszego i Największego, znaleźli w ziemi czaszkę niezwykłych wymiarów. Czaszkę tę przypisywano olbrzymowi, niejakiemu Ohisowi, co przyniosło Kapitolowi jego nazwę, wywodzącą się od Caput - Oli, a „przez zniekształcenie” Capitolium. Znalezisko to uważano za znak wielkości przyszłego Rzymu, który winien stać się Głową Świata. W rzeczywistości w tym podaniu pomieszane są dwa elementy: zakopana głowa jako pewnego rodzaju przepowiednia, a prócz tego etymologiczna gra słów dotyczący nazwy wzgórza. mb

Am. VI7; Serv. in Vetg. Aen. VIII345.

OLYMBROS (’OAup0poę)- wedle odosobnionej wersji był jednym z synów Gai i Uranosa, a bratem Adanosa, Ostasosa, Sandosa, Kronosa. Ja peta i Rei. Mamy tu do czynienia z tradycją niezależną od Teo-

M Słownik mitologii greckiej