IMG�57 (2)

Wykonanie rezystora mole być przewidziane tylko do zastosowania w obwodzie prqdu stałego albo również w obwodach prądu zmiennego. W tym drugim przypadku rezystor jest specjalnie w tym celu konstruowany i wyspecyfikowana jest stała czasowa rezystora, która w takim przypadku może me przekraczać nawet 10'* s

Wartości rezystorów wzorcowych tworzą znormalizowany ciąg liczb typu 10'" Q, gdzie ii jest liczbą naturalną. Element rezystorowy zamknięty w osobnej, samodzielnej obudowie staje się rezystorem wzorcowym jednomiarowym Oprócz tego wykonuje się zestawy rezystorów, czyli wzorce wielomiarowe. Zestawy takie są zamykane wówczas we wspólnej obudowie wraz z przełącznikami umożliwiającymi włączenie między zaciski zestawu wybranej wielkości rezystancji, dostępnej w zestawie Ze względu na to, że stopnie w zestawie uszeregowane są w systemie dziesiętnym, zestawy nazywa się rezystorami dekadowymi Przy tej samej staranności wykonania zestawy są zawsze mniej dokładne niż odpowiednie wzorce jednomiarowe, ponieważ rezystancja połączeń - w tym styków na przełącznikach - jest nieunikniona i co gorsze - słabo określona.

Dokładność rezystora wzorcowego jest charakteryzowana za pomocą błędu dopuszczalnego, a ten jest podawany jako względny w procentach w stosunku do wartości nominalnej rezystancji Wykonuje się rezystory wzorcowe o błędzie dopuszczalnym wyrażonym liczbą ze znormalizowanego szeregu I, 2 lub 5*I0‘", gdzie // jest liczbą naturalną Rezystory wzorcowe mało dokładne mają błąd dopuszczalny ±0.1%, średnio dokładne ±0.01%, a rezystory bardzo dokładne mają błąd dopuszczalny mniejszy niż 0,01%. Najdokładniejsze nie mogą mieć błędu dopuszczalnego mniejszego niż 0,0001%, bo nie mogą być dokładniejsze od wzorca pierwotnego. Przy danym błędzie dopuszczalnym spełnione też muszą być inne wymagania, które rezystor wzorcowy powinien spełniać. Z tego względu właściwości rezystora ujmuje się szerzej i mówi się, że rezystor o danym błędzie dopuszczalnym należy do danej klasy dokładności Symbolem klasy (wskaźnikiem klasy) jest - podobnie jak to było dla mierników wskazówkowych • liczba wyrażająca dopuszczalny błąd względny, powstała po opuszczeniu znaku ± i znaku %. Mówi się więc np. „rezystor wzorcowy klasy dokładności 0.01”, co ma oznaczać rezystor o błędzie dopuszczalnym ±0.01%, który równocześnie spełnia wymagania przewidziane normą dla rezystora wzorcowego o takim błędzie dopuszczalnym.

Rys. 4.3. Schematy a - połączeń rezystora wzorcowego człcrozaciskowcgo; b - układu walcowych elektrod kondensatora Thomsona-Lamparda, c - układu pojemności głównej C„ l pojemności sprzężeń do ekranu C_/ft C₎₀ kondensatora wzorcowego (sprzężenia są zaznaczone linią kreskowaną)

¹ Takie zestawy iczysloiów proponuje się też nazywać kalibralorami rezystancji, podobnie jak kalibralory napięcia i kalibralory prądu

Pojęcie klasy dokładności rezystora wzorcowego jest szczególnie użyteczne do prorte-go charakteryzowania dokładności rezystorów dekadowych W zestawie rezystory poszczególnych dekad wykonywane są z różnym błędem dopuszczalnym względnym - najdokładniej szc są dekady o największej wartości (np stopnie 1000 fi), najmniej dokładne rezystory dekad o najmniejszej wartości (np stopnie I O lub 0.1 fi) Norma rozstrzyga, jakie błędy dopuszczalne mogą mieć dekady o mniejszej rezystancji, gdy zestaw dekadowy jest danej kiesy dokładności Użytkownika może to interesować Znając klasę dokładności zestawu (np klasa

0    05) podaną przez wytwórcę użytkownik wie, że błąd dopuszczalny nastawionej rezystancji nie przekroczy wynikającej z klasy wartości (np ±0 05%), jeżeli w nastawionej rezystancji zastosowany jest choć jeden rezystor dekady o największej wartości Gdy ten warunek me jest spełniony, to błąd dopuszczalny (względny) jest duży i trzeba zaglądnąć do normy, żeby wiedzieć, na jaką dokładność możemy liczyć

Dokładność rezystorów wzorcowych stosowanych w laboratoriach uwierzytelnia się sprawdzając ich dokładność, np raz na rok lub rzadziej Z zasady korzysta się z usług Urzędu Miar Urząd miar dysponuje wzorcami różnej dokładności - najdokładniejszy jest wzorcem państwowym, najmniej dokładne mogą być w użyciu np w obwodowych urzędach miar Wzorzec państwowy jest na wierzchołku hierarchii dokładności wzorców w danym kraju Uwierzytelnić wzorzec rezystancji można na różnym poziomie dokładności, zależnie od potrzeby i od tego, czy warto (nie warto bowiem dokładnie sprawdzać rezystora wzorcowego technicznie złej jakości)

W Polsce wzorcem państwowym jest grupa 6 rezystorów, każdy o wartości nominalnej

1    fi, zanurzonych w kąpieli termostalyzowanej One wspólnie, jako odpowiednia średnia, odtwarzają rezystancję o danej wartości Z tej grupy dwa rezystory spośród 6 sprawdzane są w Paryżu w Międzynarodowym Biurze Miar Główny Urząd Miar deklaruje, Ze na podstawie posiadanych wzorców może uwierzytelnić wzorce rezystancji z niepewnością przedziałową ±I(F W urzędach terenowych dysponują wzorcami rezystancji niższego rzędu' dokładności

4.2.2. Wzorce pojemności i indukcyjności

Wzorcami pojemności są odpowiednio wykonane kondensatory, a wzorcami indukcyjności własnej - cewki. Zarówno pierwotne wzorce pojemności, jak i pierwotne wzorce indukcyjności są wzorcami liczalnymi Oznacza to, że na podstawie kształtu przestrzennego danej konstrukcji i wyników dokładnych pomiarów wielkości geometrycznych (czyli wykonania konstrukcji o dokładnie zadanych wymiarach) oblicza się dokładnie wartość pojemności kondensatora lub wartość indukcyjności cewki. Oczywiście, w takim kondensatorze o liczalnej pojemności, któremu nadaje się korzystny ze względu na dokładność obliczeń kształt (tj kształt najprostszy „elektrycznie"), stosuje się dielektryk o dobrze znanej stałej dielektryczną (powietrze albo próżnię), a wc wzorcu indukcyjności stosuje się materiał o znaną przenikalno-ści magnetycznej (też powietrze). Przedsięwzięcie budowania liczalnego wzorca pierwotnego jest racjonalne, jeżeli potrafimy zapewnić odpowiednią dokładność realizacji zadania, bo w przeciwnym przypadku lepiej skorzystać z drogi pośrednią i doświadczalnie wyznaczyć pojemność zbudowanego kondensatora czy indukcyjność cewki, korzystając z pośredniej drogi.

Nie należy mieszać klasy dokładności i rzędu (dokładności) wzorca Klasa wynika z konstrukcji i przyjętych założeń Rząd dokładności wyznacza miejsce w hierarchii wzorców w państwową służbie miar Oczywiście, wzorzec niskiej klasy dokładności nie może się znaleźć wysoko w hierarchii wzorców (mc może być wysokiego rzędu, np. 1 lub II rzędu). Można sobie wyobrazić Jednak, że wzorzec o błędzie większym niż wynikałoby (o z deklarowanego błędu dopuszczalnego ale o znanej przyczynie powstania takiego błędu, po uwierzytelnieniu może spełniać funkcję wzorca (będzie miał inną wartość rezystancji niż nominalna ale jego rezystancja będąc określona dokładnie). Oczywiście, odchylenie od nominalnej wartości nie powinno być duże