IMG04

342 • Tejrezjasz

oślepiony. Jako rekompensatę za utracony wzrok data mu bogini dar przepowiadania przyszłości. Inne podania utrzymują, że T., ujrzawszy raz dwie parzące się żmije, uderzeniem laski zabił samicę, za co przemieniony został w kobietę. Po siedmiu latach znowu napotkał dwie żmije. Tym razem zabił samca i ponownie stał się mężczyzną. Zaproszony przez > Zeusa i -»Herę do rozstrzygnięcia sporu: która płeć w miłości osiąga więcej przyjemności, uznał, że kobieta. Rozgniewana Hera oślepiła go, a Zeus obdarzył długim życiem i zdolnością jasnowidzenia. Tę wersję mitu podaje Owidiusz w -» Metamorfozach (ks. III, w. 320). Jego wieszcze umiejętności były powszechnie znane. Podczas wyprawy -> siedmiu przeciw Tebom T. wyjawił Tebahczykom, że warunkiem ich zwycięstwa jest śmierć syna króla -> Kreona, Menojkeusa. On też wyjaśnił przyczyny klęsk nawiedzających Teby za panowania króla -> Edypa. Podczas wyprawy -> epigonów doradził Tebań-czykom, aby uzyskali rozejm i nocą opuścili miasto, unikając w ten sposób rzezi. Śmierć T., związana ze zdobyciem przez epigonów Teb, nie ma jednoznacznej wersji. Jedna z nich podaje bowiem, że uchodząc z miasta, T. napił się bardzo zimnej wody ze źródła Telfuse i zmarł. Inna mówi, że T. pozostał wraz z córką w mieście, gdzie zwycięzcy

Telefos • 343

wzięli ich do niewoli. Następnie wystani zostali do -» Delf celem złożenia ich w ofierze bogu -> Apolłonowi. W drodze T., będący już starcem, zmarł z wyczerpania. W literaturze greckiej i rzymskiej postać T. jest znana. Pojawia się wieszczek w - > Odysei (pieśń X, w. 487 n.; pieśń XI, w. 84) Homera, w tragediach Sofoklesa (Antygona, Król Edyp), w Fenicjankach (opisany epizod dotyczący ofiary z Menoj-keusa) i w Bachantkach Eurypidesa (razem z —> Kadmo-sem - zwolennik kultu —> Dionizosa), a także, jak już wspomniano, w Metamorfozach Owidiusza. • Jego wizerunek znalazł się na wazie z V w. p.n.e. oraz na malowidle ściennym (z lllw. p.n.e.), stawili go poeci, np. G. Apollinaire napisał dramat nadrealistyczny Cycki Tejrezjasza (1917), na którego podstawie F. Poulenc skomponował operę Piersi Tejrezjasza. Patrz także Antygona, Narcyz.

Tejsifone, 'jedna z trzech bogiń zemsty, -»erynii. Siostra --»Alekto i —> Megajry, które urodziły się z krwi -> Uranosa. ²T. to również córka —> Manto i —> Alkmeona.

Telamon, syn Aktajosa i —> Glauke, córki króla Salaminy, Kychreusa (późniejsza wersja mitu podaje, że był synem -»Ajakosa i Endeis, wnuczki Kychreusa, byt zatem bratem —>Peleusa i Alkimache, która poślubiła króla Lokrów —> Oileusa, czyniąc w ten sposób powinowactwo między dwoma Ajasami). W pierwotnej wersji T., po zabójstwie przyrodniego brata Fokosa, został wygnany, udał się więc na Salaminę, gdzie poślubił córkę króla Kychreusa Glauke. Po śmierci Kychreusa T. odziedziczył królestwo Salaminy. Po śmierci Glauke ożenił się z Periboją (lub Eriboją), córką króla Megary, Alkatoosa, z którą miał syna -»Ajasa (Wielkiego). Postać T. związana jest ze wszystkimi niemal przygodami —> Argonautów i —* Heraklesa. Brał on udział w zdobyciu > Troi przez Heraklesa, do której jako pierwszy wkroczył i dzięki umiejętnej odpowiedzi nie tylko nie wzbudził tym czynem gniewu -* herosa, lecz otrzymał także w darze —» Hesjone, córkę —* Laomedonta, która urodziła mu później syna —> Teukrosa. Nie istnieją jednoznaczne przekazy o śmierci T. Wiadomo jedynie, że żyt jeszcze podczas wojny trojańskiej, w której uczestniczyli jego dwaj synowie: Ajas i Teukros. Gdy ten ostatni powrócił z wyprawy bez brata, T. wygnał syna z domu. * Znamy jego wizerunek głównie z malowideł wazowych, np. waza Telamon zAjaaem i Teukrosem (Vw. p.n.e.) znajduje się wBritish Museum w Londynie. Patrz także Melanippe.

Telefos, syn -> Heraklesa i Auge, córki króla Tegei Aleosa, kapłanki bogini —> Ateny. Jako niemowlę został porzuco-