Krasnodebska 1

Kinoa Krasnodębska

REALNOŚĆ, ILUZJA CZY ALUZJA?

- SPOSOBY PRZEDSTAWIANIA ARCHITEKTURY W MINIATURACH ZŁOTEGO KODEKSU GNIEŹNIEŃSKIEGO'

W całej historii malarstwa figuralnego można zaobserwować ciągle zmieniające się idee komponowania płaszczyzny obrazowej. Obrazy z różnych okresów wyróżnia charakterystyczny sposób przedstawiania świata, często zależny od kultury epoki. Średniowieczne malarstwo podporządkowane doktrynie religijnej miało cel głównie dydaktyczny. Wczesnośredniowieczne skryptoria dworskie i klasztorne, twórcy wielu kodeksów utrwalających kanon ikonografii jako źródło dla późniejszych epok malarskich, wytworzyły odrębny język form, które komponowano w często niezrozumiały już dziś sposób. Współczesny odbiorca sztuki, przywykły do realistycznych przedstawień poddanych perspektywie, do których jako ideał malarski przyzwyczaiły go dążące do coraz wierniejszego oddawania świata rzeczywistego obrazy epoki nowożytnej, patrząc na przedstawienia średniowiecznych miniatur, uznaje je za prymitywne. Zapewne ostatnim terminem, jakiego użyłby do określenia tych niepoprawnych wobec rzekomego ideału „dziecinnych przedstawień", jest realizm. W stosunku do przedstawień wczesnośredniowiecznych nie można stosować tego terminu, patrząc na dzieła jedynie przez pryzmat malarstwa nowożytnego. Należy przyjąć inne kryteria poznania niż te. do których przywykliśmy dzięki wszechobecnym przedstawieniom dążącym do realistycznego oddania świata, by ocenić wartość tego malarstwa i obecne tam wątki realistyczne. Na przykładzie miniatur Złotego Kodeksu Gnieźnieńskiego można przyjąć, że mimo abstrakcyjności przedstawień można doszukać się w sztuce średniowiecznej elementów realistycznych. Specyficzny sposób budowania iluzji tych elementów, za pomocą aluzyjnych symboli, ma na celu połączenie w obrazie świata empirycznego ze światem wydarzeń biblijnych i duchową sferą pozaziemską. Celem nie było wówczas jak najwierniejsze odtworzenie świata widzialnego. Cel, jaki osiągnięto przy minimum środków, jedynie skrótowo sygnalizując pewne treści, to przekazanie nadrzędnej roli doktryny leocentrycznej, którą średniowie-¹ Artykuł powstał w oparciu o prace magisterską napisaną pod opieką dr hab. J. laizcwiczo prof. UAM. K. Krasnodębska. Elementy architektoniczne w miniaturach Złotego Kodeksu Gnieźnieńskiego, Poznań 2007.